Hayat, sürekli insanlarla kurduğumuz ilişkiler ve onlarla girdiğimiz etkileşimler üzerinden şekillenir. Bu etkileşimlerin niteliği, kimi zaman başarımızı belirlerken, kimi zaman da bizi hayal kırıklığına sürükler. Karşımızdakini doğru tanımak, onun bilgi seviyesini, karakterini ve tutumunu iyi analiz etmek; sağlıklı iletişim, etkili liderlik ve toplumsal huzur için olmazsa olmazdır. İnsanlar farklı bilgi ve bilinç düzeylerinde varlık gösterirler. Bu farkındalıkla baktığımızda, insanları dört ana grupta değerlendirmek mümkündür. Bu sadece bir sınıflama değil, aynı zamanda insana yaklaşım biçimimizi şekillendirecek derin bir bakış açısıdır.
1. Bilgisi Olmayan ve Bunu Fark Etmeyen: Karanlıkta El Feneri Arayanlar
Bu grup, hem bilgisizdir hem de bilgisiz olduğunun farkında değildir. En büyük tehlike de buradadır. Çünkü bu insanlar yalnızca eksik bilgiye sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda bu cehaleti inatla savunabilirler. Gerçeklik algıları bozulmuş, öğrenmeye kapalı ve çoğu zaman ukala bir özgüvene sahiptirler. Bu tür insanlar, etraflarında bir tür bilgi kirliliği ve iletişim kaosu oluştururlar. Tartışmayı değil, dayatmayı tercih ederler. Doğru bilgiye değil, inandıkları ezberlere sarılırlar.
Bu insanlarla vakit kaybetmek, çoğu zaman boşuna emek tüketmektir. Onlara verilecek en iyi cevap, mesafedir. Çünkü bilgiye kapalı bir zihni açmak için önce kalbi açmak gerekir, bu da çoğu zaman mümkün değildir.
2. Bilgisi Olmayan ama Bunun Farkında Olan: Arayan ve Soranlar
Bu insanlar henüz bilgi sahibi değildirler ama bunun farkındadırlar. Merak içindedirler, öğrenmeye açıktırlar. Bu farkındalık bile başlı başına büyük bir değerdir. Çünkü öğrenmenin ilk adımı, bilmediğini kabul etmektir. Alçakgönüllülükle yönelirler, susmasını bilirler, dinlerler ve anlamaya çalışırlar.
Bu gruptaki insanlara destek olmak, insanlık borcudur. Onlara bir ışık tutmak, sadece onları aydınlatmaz; toplumun genelini aydınlatır. Eğitimcilerin, kanaat önderlerinin ve bilge kişilerin, bu insanların elinden tutması gerekir. Çünkü bu grup, potansiyeli en yüksek olanlardır. Doğru yönlendirmeyle, onlar da bir gün başkalarına ışık olabilirler.
3. Bilgisi Olan ama Bunun Farkında Olmayan: Uykudaki Değerler
Bu kişiler bilgili, sezgisel ve donanımlıdır; ancak bunun farkında değillerdir. Kendilerini küçümser, geri planda tutar ya da cesaret eksikliği nedeniyle geri dururlar. Toplumun çoğu zaman israf ettiği en büyük kaynak budur: Potansiyelini gerçekleştirememiş zihinler.
Bu insanları fark etmek ve uyandırmak, bir liderin veya eğitimcinin en asil görevlerinden biridir. Onlara cesaret vermek, güven aşılamak ve yollarını açmak gerekir. Bu insanlar doğru zamanda doğru dokunuşlarla büyük işler başarabilirler. İçlerindeki bilgiyi ve beceriyi fark ettiklerinde, etraflarına da güç verirler. Onlar bir kez farkına vardığında, sadece kendilerine değil, topluma da yeni yollar açarlar.
4. Bilgisi Olan ve Bunun Farkında Olan: Yürüyen Bilgelik
Bu grup, hem bilgi sahibidir hem de bunun farkındadır. Ancak onları değerli kılan yalnızca bilgiye sahip olmaları değil; bu bilgiyi alçakgönüllülükle, adaletle ve sorumluluk bilinciyle kullanmalarıdır. Onlar doğru yerde konuşur, yerinde susar, gerektiğinde öğretir, gerektiğinde dinler. Kendini yüceltmeden, başkasını küçültmeden bilgiyle var olur.
Bu kişiler, toplumun pusulasıdır. Onları takip etmek, onlardan öğrenmek gerekir. Çünkü onlar hem rehberdir hem örnektir. Sahip oldukları bilgelik, yalnızca kişisel birikim değil, kolektif dönüşüm gücüdür. Toplumun onlara kulak vermesi, yolunu kaybetmemesinin teminatıdır.
Sonsöz :
İnsanı Tanımak, Kendini Tanımaktır
İnsanları bu dört kategoriyle değerlendirmek, onları etiketlemek değil; onlara nasıl yaklaşmamız gerektiğini anlamaktır. Her insan potansiyel bir ışık kaynağıdır; bazıları yanar, bazıları yanmayı bekler, bazıları da karanlıkta kalır. Bizlere düşen; ışık olanla yürümek, ışık arayana yol göstermek, uykudakini uyandırmak ve karanlıkla mücadele etmekten uzak durmaktır.
Unutmayalım ki; insanı okumayı bilen, hayatı da doğru okur. Hayat bir kitapsa, her insan bir cümledir. Doğru okursak anlam kazanır.
N. KACAN
Necat KACAN
Eğitimci Araştırmacı Yazar