ZORBALIK /Hakan KIRBAŞ/ Uzman Psikolojik Danışman 

Kimse bir başkasını yaralayarak kendini iyileştiremez. (St. Ambrose) 

Kıymetli Okurlar, 

Bilindiği üzere insan, Biyo-psiko-sosyal olarak çok yönlü bir varlık olmasından dolayı toplumda diğer insanlarla bir arada yaşama ihtiyacı duymaktadır. Toplumda bazı insanların bir arada yaşama sosyal becerisine sahip olup sosyal ihtiyaçlarını kolayca karşılayabilirken bu temel becerisi gelişmemiş bireyler sosyal yaşamda (aile, iş yeri, okul vb) şiddet, zorbalık gibi davranışlara yöneldiğini görülmektedir. Son yıllarda dünya genelinde gittikçe artan saldırganlık, şiddet ve zorbalık kavramları üzerinde önemli çalışmalar yapılmakta ve bu kavramlara yönelik olarak dikkatler çekilmektedir. Şiddet, zorbalık hiçbir şekilde hoş görülmeyen, şiddete veya zorbalığa maruz kalan kişiye gerek şimdi ve gerekse de gelecek noktasında çok büyük zarar verdiği düşünülen, bu tür davranışları sergileyen kişinin ise psikolojik ruh sağlığının irdelenip incelendiği bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Hiç şüphesiz ki yaşamın her alanında karşılaştığımız bu zorbalık okullarımızda da görülmektedir.

 Zorbalık ‘ Birey/ grup tarafından, bir kişiye/ gruba sürekli bir şekilde olumsuz eylemlere maruz bırakılması’ şeklinde tanımlanabilir. 

Zorbalık Türleri 

Zorbalık veya şiddet denildiğinde sadece fiziksel olarak bir davranış bozukluğu aklımıza gelmemeli en nihayetinde zorbalık fiziksel zorbalık, sözel zorbalık, psikolojik/duygusal zorbalık, cinsel zorbalık ve siber zorbalık gibi çeşitleri bulunmaktadır. Hangi tür olursa olsun zorbalığa maruz kalan mağdurda uğradığı zorbalıktan dolayı bireyin özellikle de çocuğun ruhsal durumunu, uyumunu, günlük yaşam, sosyal işlevsellik ve akademik becerilerini olumsuz etkiler, bozar. Sıklıkla yalnızlık, kaygı, depresyon gibi travma belirtileri gösterirler. 

Zorbalık Nedenleri 

Zorbaca davranışlarda bulunan bireylerin bilişsel, sosyal, duygusal yönden farklı özelliklere sahip olunabildiği gibi zorbalığa maruz kalan mağdur veya bir başka ifadeyle kurbanın da farklı kişilik özellikleri bulunmaktadır. Zorbalık nedenlerine baktığımızda genel olarak genetik faktörler, sosyal çevre, sosyal medyanın yanlış kullanımı, ebeveyn tutumları, cinsiyet, yaş ve sosyoekonomik faktörleri sıralayabiliriz. Zorbalık konusunda dünyada ilk akla gelen isim şüphesiz Olweus’ tur. Olweus’a (1987) göre; öğrencilerdeki mizaç, karakter, kişilik ve cinsiyet gibi bireysel farklılıkları zorbalığın nedenleri arasında göstermiştir. Enerjisi yüksek, sinirli ve sert bir mizaca sahip olan çocukların, sakin kişilik özelliklerine sahip olan çocuklara oranla zorbalık konusunda daha yüksek risk grubunda olduğu görülmektedir. Öfke ve saldırganlık dürtülerini kontrol edemeyen ve olumsuz yollarla kendini ifade eden ve iletişim becerilerinde sorun yaşayan ana babanın çocukları da bu risk grubunda değerlendirilebilir. 

Son yıllarda, okullarda zorbalık ve şiddet konularında yapılan araştırmalarda özellikle televizyonda veya dizilerde görülen şiddet davranışları, bir süre sonra gerçek yaşamda uygulanan şiddet ve zorbalık gibi davranışlara dönüşebilmektedir (Kanada Sosyal Kalkınma Konseyi Araştırma Raporu, 2003). 

Zorbalık Nasıl Önlenir 

Artık zorbalığın sağlığa birçok etkisinin olduğunu biliyoruz. Ayrıca bazı insanların, özellikle de gençlerin, nasıl başa çıkacaklarını bilmedikleri durumlara dramatik bir şekilde tepki verdiğini de biliyoruz. Bu tür davranışlar sınıflarımızı, iş yerlerimizi ve hatta evlerimizin çoğunun mahremiyetini etkilemektedir.

 Bu konuda ne yapabiliriz? Her şeyden önce kendimizi eğitmek zorundayız. Okullar, Üniversiteler, birincil sağlık merkezleri ve işyerleri gibi yerlerdeki her olası senaryo için önleyici tedbirler oluşturmalıyız. Her insan, ihtiyaç duyduğunda profesyonel yardıma ulaşabileceğini bilmelidir. Bu bakımdan, tepki vermeyi bırakması ve harekete geçmesi gereken birine yardım edebilecek uzmanlara erişim sağlamalıyız. 

Eğitim aileden başlar ve okul süreci ile devam ederek yaşam boyu süren bir süreçtir. Bu bağlamda aile içi iletişimler, etkileşimler, ebeveyn tutumları çok önemlidir.

 Bu bağlamda zorbalığı önlemede; 

* Gelişim çağındaki çocuğunuz, sergilediği davranışların zorbalık olduğunu ve başkalarına zarar verdiğini idrak edemiyor olabilir. Bu yüzden onu zorbalık konusunda bilgilendirin ve zorbalık yapmanın yasal sonuçları olabileceğini açıklayın.

 * Çocuklar davranışları ebeveynlerinden öğrenirler. Evde zorbaca davranışlara, katı tutumlara maruz kalan bir çocuk doğal sonuç olarak zorbalığa daha yatkın bir hale gelir. Bu yüzden her şeyden önce sizler ebeveyn olarak çocuklarınıza örnek teşkil edecek davranışlar sergilemelisiniz.

 * Genellikle benlik saygısı düşük olan çocuklar kendilerini daha iyi hissetmek için zorbalık yapabilirler. Popüler ve çok sevilen çocuklarda bile bu durumla karşılaşabiliriz. Olumlu davranış biçimleri ebeveyn tarafından çocuğa öğretilmeli ve bireyin benlik gelişimini sağlamaya yardımcı olmalıdır.

 * Çocuğunuza zorbalıkla nasıl başa çıkılacağını öğretin. 

*Empati yeteneğini sürekli canlı tutun. 

* Öfke kontrolü, hayır deme gibi becerileri kazandırmamız gerekmektedir. 

* Okullarda Akran zorbalığıyla ilgili sınıf içi etkinlikler düzenleyin: Sınıfta öğrencilerle birlikte akran zorbalığını ve akran zorbalığının etkilerini ve nasıl çözülebileceğini tartışın. Çocukların bunu kendi içlerinde tartışmasını sağlayın. Akran zorbalığıyla ilgili filmler ve çeşitli videolar yoluyla tartışmalar düzenlemek, zorbalığa uğrayan figürlerin hissettiklerini tanımlamak zorbalığı azaltmakta oldukça etkili bir yöntemdir.

Kıymetli Okurlar, 

Yunus Emre’nin şiiri ile müsaadenizi istiyorum. 

Hak cihana doludur, kimseler Hakkı bilmez 

Onu sen senden iste, o senden ayrı olmaz 

Dünyaya gelen geçer, bir bir şerbetin içer 

Bu bir köprüdür geçer, Cahiller onu bilmez 

Gelin tanış olalım, işin kolay tutalım 

Sevelim sevilelim, dünya kimseye kalmaz 

Yunus sözün anlar isen, mani’sini dinler isen 

Sana iyi dirlik gerek, bunda kimseler kalmaz. 

Sevgi ile Kalın.