Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Bakü'ye ziyaretinin ardından üst düzey Rus makamlarının Güney Kafkasya bölgesinde yeni koridor ile ilgili son açıklamaları ve bu açıklamaların medyada yankılanması,İran'ın bölge coğrafyası ile ilgili kimi ilke ve temel taleplerinin Rus makamlara hatırlatılmasını kaçınılmaz hale getirmiş durumda. 

Rusya Cumhurbaşkanı'nın Azerbaycan Cumhuriyeti'ne ziyaretinin ardından Rus dışişleri bakanı Lavorov, Rus medyasına verdiği demeçte " Bakü ile Erivan arasında barış anlaşmasının derhal imzalanması ve iletişimsizliklere son verilmesinden yanayız" açıklamasında bulunmuş ve Ermenistan hükümetini bu yolda engel oluşturmakla suçlamış ve sözlerine şunları da eklemişti: " Maalesef, Başbakan Paşinyan tarafından imzalanan anlaşmada, Ermenistan'ın Siyunik bölgesideki iletişim hatları hususunda Ermenisan yönetimi işbirliği yapmamış".

Lavrov ayrıca " Ermenistan'ın Zengezur'u kapalı tutması yüzünden bölgedeki iletişim ve bağlantı zorluğu yaşanıyor" demişti.

Rusya Dışişleri Bakanı'nın bu açıklamaları, Moskova'nın Azerbaycan Cumhuriyeti'nden Nahçıvan bölgesine toprak üzerinden doğu-batı yönünde ve tersi istikametinde uzanan Ermenistan toprağındaki "Zengezur" koridorunu açma isteği konusunda medyada farklı yorumlara ve spekülasyonlara neden oldu.

Buna rağmen İranlı üst düzey yetkililer, Rusya, Azerbaycan Cumhuriyeti, Ermenistan ve Türkiye yetkilileriyle yaptıkları çeşitli görüşmelerde, sınırlarda ve bölgede jeopolitik değişiklikler getirecek olan bu koridora Tahran'ın açık bir şekilde karşı olduğunu defalarca dile getirmişti.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü "Maria Zaharova"nın son açıklamalarının ardından Rusya'nın bu tutumuna yönelik hassasiyet daha da arttı. Zaharova konuşmasında Zengezur'un, Azerbaycan'ın ana topraklarını Ermenistan'ın Siyunik bölgesi üzerinden Nahçıvan'a bağlayabilecek bir güzergah olduğunu söyledi. Zaharova bu engelinin kaldırılması meselesinin, Ermenistan'la yapılacak üçlü barış görüşmeleri çerçevesinde mutlaka tartışılacağını da öne sürmüştü.

İran'ın tutumu sorulduğunda Zaharova gazetecilere şunları söyledi: "İran tarafının Zengezur Koridoru hakkındaki endişelerini gördük ve açıklama için Tahran ile iletişime geçilmeli. Ancak Moskova'nın bu konudaki tutumu kesindir. Çözümün Ermenistan, Azerbaycan ve bölge komşuları tarafından kabul edilebilir olması gerektiği gerçeğinden yola çıkarak ilerliyoruz". 

Bu tutum, Kasım 2020'de Bakü ile Erivan arasında 44 gün süren (27 Eylül - 11 Kasım 2020) savaş sonrasında Moskova barış anlaşmasının 9. paragrafının tekrarı da sayılır.  Madde 9, tarafların iletişim kanallarının engellenmesine son vermesini gerektirmektedir.

İran, son görüşmelerin ardından Rus tarafına gerekli mesajın iletilmesi için diplomatik adımları da atarken, Dışişleri Bakan Yardımcısı Avrasya Bölümü Genel Müdürü Mucteba Demirçilu, Rusya'nın Tahran Büyükelçisi'ni (Alexei Dedov) bakanlığa çağırmıştır. Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, İran İslam Cumhuriyeti'nin protestosunu Rus temsilcisine ileterek, Kafkasya'da ulusal egemenliğe, toprak bütünlüğüne ve ülkelerin ortak çıkarlarına saygı duyulmasının, sürdürülebilir barışın garantörü ve bölgesel işbirliğinin sağlanmasının güvencesi olduğunu vurgulamıştır.

Buna ilaveten İran'ın Rusya'daki büyükelçisi de Rusya dışişleri bakanlığının son tutumlarına itirazlarını Rus makamlara iletmiş durumda. 

Rus Makamlara Kimi Tavsiyeler

Şu noktada Rus makamlara bir kaç noktayı hatırlatmak kaçınılmaz: 

İlk olarak Rusya Dışişleri Bakanlığı, İran'ın beklentilerine aykırı açıklamalarda bulundu; Ruslar, İranlı üst düzey yetkilileri aracılığıyla İran İslam Cumhuriyeti'nin Nahçivan'ı Azerbaycan'a bağlayan Zengezur ya da her hangi bir koridora karşı olduğu konusunda İran'ın açık ve doğru tutumu konusunda çok iyi bilgilendirilmiştir; Bu yüzden son açıklamalar süpriz ve şaşırtıcı açıklamalar! 

İkincisi, Moskova'daki yetkililer İran İslam Cumhuriyeti'nin bölgedeki, özellikle Güney Kafkasya'daki en küçük gelişmelere ilişkin kesin ve net pozisyonları olan bağımsız bir ülke olarak her zaman Amerika'ya, Batı'ya ve sulta kurmak peşinde olanlara karşı olduğunu çok iyi bilmesidir. Dünyada sulta düzeni kurmak isteyenlere karşı İran her zaman dik durmuştur. İran İslam Devrimi sonrasında yaşanan tarihi gelişmeler, Tahran'ın küresel zorbalığa ve sultaya karşı durma yönündeki temel stratejisini doğruluyor.

Üçüncüsü, İran, ülkenin  hiçbir sınırında ve güvenlik çevresinin sınırlarında herhangi bir değişikliği kabul etmemesidir.

Dördüncü nokta, Güney Kafkasya'daki hiçbir ülkenin güvenliği ve jeopolitik konumunun diğerine göre üstün olmamasıdır.  Peki Rus dostlarımız neden Ermenistan'la sorunlarını çözmek için Zengezur Koridorunu kullanmaları gerektiğini düşünüyor?

Beşincisi nokta, Moskova ya da Rusya'nın, Ukrayna ile savaşın zirvesindeyken Amerikalıların, NATO kılığında bir yılan gibi, Güney Kafkasya'ya sızmak istemesiydi. Ancak İran İslam Cumhuriyeti, NATO ve Amerika'nın önünde tüm gücüyle tek başına durdu. Öyle ki Biden hükümeti, İran'ın Zengezur Koridorunun açılmasının önündeki tek engelin İran olduğunu açıkladı.

Rusya şunu da dikkate almalı ki, bu ülke son iki yılda Ukrayna meselesi ile uğraşırken, İran ve İslam İnkılabı Lideri tek başına Zengezur Koridoru hususunda, özellikle batılılara karşı direndi ve aşırı taleplerin önünü kesti, taciz izni vermedi. 

İran'ın tavrını net bir şekilde açıklamış olduğu, bu konunun dünyada kesinleşmiş bir konu haline geldiği ve İran'ın bu konudaki tutumunun taraflarca da kabul edildiği bir dönemde Rusya'nın neden bunu ileri sürmesi şaşırtıcı bir konu!!

Altıncı nokta, iki ülke yetkililerinin stratejik bir ilişki kurmaya hazırlandıkları bir sırada bu açıklamaların gelmesidir. İran İslam Cumhuriyeti son dönemde bir tür stratejik ilişki kurma iradesini ortaya koymuş durumdadır. Bu da üst düzey Rus yetkililerin, özellikle de bu ülkenin başkanı Vladimir Putin'in vurguladığı bir konu.

Sayın Putin'in İran İslam Cumhuriyeti'nin üst düzey yetkilileriyle birlikte çok önemli ve net anlaşmalara imza atması ve iki ülkenin stratejik ilişkileri güçlendirme hedefleri göz önüne alındığında, Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın böyle bir tutumu şaşırtıcı!!  Öyle görünüyor ki, Rusya Dışişleri Bakanlığı için "stratejik ilişkiler"in pratik anlamının yeniden tanımlanması gerekiyor.

Yedinci nokta, artık Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın bir yanılsama içinde olduğu ve İran'ın karşı çıkması ile kesinlikle kurulamayaca olan bu hayali Zengezur Koridorunu kullanarak Ermenistan'la olan sorunlarını çözmenin kendi çıkarlarına olduğunu düşünme yanlışıdır.

Zengezur Koridorunun açılmasının, İran'ın Avrupa'ya açılan kapılarından birinin kapatılması ve İran İslam Cumhuriyeti'nin komşu sayısının 15'ten 14'e inmesi anlamına geldiğini hatırlatmakta fayda var.

İran ve Rusya'nın aradığı "stratejik ilişki" kavramına göre bu tür taktiksel adımlar atmak, stratejik ilişkinin temelleriyle çelişmektedir.

Son nokta şu ki, Ruslar, Zengezur veya Zengezur dışında koridor diye bir şey açmak isterlerse Batılılar mutlaka buna karşı çıkacak ve o zaman bu süreç, İran kuzeybatısında bulunan bu çok hassas noktada bir gerilim merkezine dönüşecek. 

Tabii herhangi bir ülke, kendi sorunlarını çözmek için sınırları dışında bir gerilim merkezi ve kaynağı oluşturmak ve yeni çatışma cephesi açmaya çalışırsa  o zaman dünyada hiçbir güvenli yer kalmayacak, dünyada kalıcı bir kaos yaşanacaktır.