ABD'nin ihtiyaç sahibi ülkelere insani yardım sağlamak ve bu bahaneyle Washington'ın dünyadaki jeopolitik sorunlarını çözmek amacıyla kurulan önde gelen Amerikan hükümet kuruluşu olan ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı (USAID), Başkan Donald Trump yönetimi tarafından faaliyetleri bakımından denetime tabi tutuldu.

USAID'in internet sitesi artık çalışmıyor çünkü yeni Beyaz Saray yönetimi tüm yabancı projeleri 90 gün boyunca dondurdu. Trump'ın yeni kurduğu Hükümet Verimliliği Bakanlığı'ndan (DOGE) gelen müfettişler, kurumun Washington'daki merkezinde iç belgeleri inceledi ve çok sayıda ihlal buldu.

USAID'in üst düzey yetkilileri bunu engellemeye çalışsalar da başaramadılar ve bu nedenle derhal "idari izne" çıkarıldılar. Bir haftadan uzun süredir bini aşkın diğer kurum çalışanı ve müteahhit de benzer bir durumla karşı karşıya kaldı ve resmi e-posta hesaplarına erişemiyor. Görünen o ki, İngilizce'de "ABD yardımı" anlamına gelen kısaltmasıyla bilinen USAID'in de yardıma ihtiyacı var.

Donald Trump'ın iktidara gelmesinden bu yana, eski Başkan Joe Biden tarafından onaylanan, 2025 yılı için yıllık 42 milyar dolarlık bütçesi olan bu kurumun tüm şeffaf olmayan faaliyetleri, yeni yönetimin başlattığı federal hükümet reformunun bir parçası olarak özel ilgi odağı haline geldi.

Yolsuzluk, çıkar grupları, LGBT

USAID içindeki yolsuzluk gerçekleri Kongre'de gayet iyi biliniyor. Yaklaşık 35 bin kişinin yaşadığı 5 kilometrekarelik bir alana yardım adı altında ayrılan fonların büyük kısmının "ceplere" gittiği herkes tarafından biliniyor. Örneğin, ABD'nin Afganistan Yeniden Yapılanma Müfettişi John Sopko, bu konuya sık sık dikkat çekiyor. Amerikan milletvekillerine sunduğu raporlarda, Afganistan'ın yeniden inşası için ayrılan Amerikan vergi mükelleflerinin paralarının iade edildiği ve zimmete geçirildiği örnekleri ortaya çıkarıldı.

Afganistan'ın Badahşan ve Host vilayetlerinde kadınların statüsünü iyileştirmek için hayata geçirilen projede bürokratlar tarafından zimmete geçirilen paranın payı "yüzde 90-95"e ulaştı. Bu tür anlaşmalar için kullanılan düzen dünya kadar eskidir: USAID, yüklenicileri ve alt yüklenicileri aracılığıyla, ortaklarına şu veya bu insani proje için fon aktardı; ortaklar ise bu projelerin maliyetini kasıtlı olarak şişirdi. ABD bütçesinden ödenen paranın ardından Delta ile Washington'a geri döndüler.

Öte yandan Demokratların çok sevdiği LGBT politikalarına da çok para yatırılıyor. Örneğin, Sırbistan'da işyerlerinde ve iş dünyasında çeşitliliği ve kapsayıcılığı teşvik etmek, Kolombiya'da bir transseksüel operası yaratmak, Peru'da bir transseksüel çizgi romanı hazırlamak ve Guatemala'da cinsiyet değiştirme ve LGBT aktivizmini teşvik etmek için milyonlarca dolar ayrıldı.

Gizli operasyonlar

USAID'in istihbaratla bağlantıları birçok kez ortaya çıktı. Örgütün çatısı altında görev yapan CIA görevlileri, son onyıllarda Latin Amerika'daki tüm darbe veya darbe girişimlerine, muhalefet liderlerine gerekli eğitimi vererek, onları finanse ederek, siyasi, ideolojik ve teknik destek sağlayarak katılmıştır.

Aynı zamanda kurum, muhaliflere kritik durumlarda silahlı destek sağlayacak görevlilerin görevlendirildiği güvenlik güçlerinin "modernizasyonu ve rehabilite edilmesi" konusunda da çalışmalar yürütüyordu.

Sabotaj operasyonları Geçiş Girişimleri Ofisi tarafından finanse edildi. 2009 tarihli bir kongre raporunda, ofisin çalışmalarının sıklıkla diplomatik sorunlara yol açan siyasi sonuçlara yol açtığı belirtiliyordu.

Bolivya, 2013 yılında ülkenin içişlerine karıştığı gerekçesiyle kurumla işbirliğini askıya almıştı. 2014 yılında USAID'in Küba'daki faaliyetleri nedeniyle bir skandal patlak verdi. Bu birimin elemanları, ülkedeki otoriteyi sarsmak için rapçileri işe alıyor, ayrıca Venezuela ve Peru'dan öğrencileri muhalif propaganda yapmaları için Küba üniversitelerine gönderiyorlardı.

Suriye'de faaliyet gösteren "Beyaz Miğferler" örgütü "insani faaliyetler" yürütüyor. Bu örgütün 2000 yılına kadar USAID dâhil çeşitli ABD fonlarından 150 milyon dolar fon aldığı ortaya çıktı. Örgüt mensupları Suriye'de muhaliflere eğitim veriyor ve onlara sabotaj teknikleri öğretiyordu.

Bu nedenle son yıllarda USAID, Belarus, Rusya, Türkmenistan, Zimbabve, Venezuela, Bolivya, Kongo ve diğer ülkelerden çekildi.

BDT

Gürcistan Parlamentosu Başkanı Şalva Papuaşvili, USAID'in ülke seçimlerine sivil toplum örgütleri aracılığıyla 41,7 milyon dolar harcadığını ve her seferinde bu STK'lar aracılığıyla doğrudan istikrarsızlaştırmaya katıldığını belirtti.

USAID'in kapanmasının ardından Ukrayna'nın yüzlerce kültür ve medya kuruluşu kaynaklarını kaybetti. Pais yayın organına göre, Slidstvo ve Bihus adlı iki yolsuzluk soruşturma birimi özellikle ağır darbe aldı, zira bu projelerde Amerikan sermayesinin payı yüzde 80'in üzerindeydi. Ukrayna makamlarının faaliyetleri üzerinde büyük etkileri olduğu iddia ediliyor.

USAID uzun zamandır Ukrayna'nın aktif bir sponsoru olup, sadece 2022-2024 yıllarında insani yardım, kalkınma yardımı ve doğrudan bütçe desteği için 38 milyar dolar harcadı. Bu da yolsuzluğun gelişmesine uygun ortam yarattı. Çünkü kimse korkudan bombanın atıldığı yere gökten düşen dolarları saymıyor.

Örgütün 1 Temmuz 2024 tarihinden itibaren Azerbaycan'da faaliyet göstermesi fiilen mümkün değildir. Washington'un Azerbaycan'a kendi iradesini dayatmak istediği ve ülkemizin hiçbir meşru çıkarını dikkate almak istemediği ortaya çıktı. Bu nedenle Bakü, örgütle olan anlaşmanın daha fazla uzatılmaması kararı aldı.

USAID, Ermenistan'da 1992 yılında faaliyete geçti ve 2005 yılına kadar sadece insani yardım sağladı. Kurum, 2013 yılında devletle doğrudan işbirliğine başladı. Ermenistan'da medya ve eğitim programlarının geliştirilmesinde yer alan birçok medya kuruluşu ve STK, Dışişleri Bakanlığı'ndan projeler için fon aldı. Dolayısıyla örgütün kapatılması Erivan'ı puansız bırakacaktır.

Her halükarda, son olaylar Cumhuriyetçilerin ciddiye aldığı USAID'in kaderinin gerçekten belirsiz olduğunu gösteriyor. Yıllardır kurum tarafından fonlanan ve denetlenen STK ağının geçmişteki cömertliği beklememesi gerekir. USAID'in şu veya bu şekilde varlığını sürdürüp sürdüremeyeceği sorusu, Potomac kıyılarındaki siyasi mücadelede karara bağlanacak. Mücadele "küresel Amerikan insani yardımı" için değil, bunun için ayrılan milyarlarca dolarlık kaynakların kontrolü için yapılıyor.