Öncelikle Antalya, Sarısu-Tünektepe’ de bulunan imal yılı 2016 olan 8 kişilik kabinli otomatik klemli teleferik tesisinde 12 Nisan 2024 Cuma günü yaşanan kaza için üzüntümüzü bildirir, hayatını kaybeden vatandaşımız için başsağlığı, yaralılarımıza acil şifa, tüm kazazedelere geçmiş olsun dileklerimizi iletiriz.
Kaza sonrası teleferik hattı üzerinde uzunca bir süre mahsur kalan kazazedelerin kurtarılması sırasında son derece uyumlu ve özverili bir çalışma gerçekleştiren, başta Antalya Valimiz sayın Hulusi Şahin ve Büyükşehir Belediye Başkanımız sayın Muhittin Böcek olmak üzere, Antalya milletvekillerimize, tüm kurum ve kuruluş yetkilileri ve personellerine gönülden teşekkürlerimizi sunarız.
Başarı ile tamamlanan kurtarma operasyonu sonrası söz konusu hadisenin hukuki süreci başlamış olup, olay yerini inceleyen bilirkişi heyetinin ön değerlendirme raporlarından çeşitli kesitler kamuoyuna yansımıştır. Mekanik, elektriksel ve hatta inşaat yoğunluğu yüksek olan bu tesiste meydana gelen kazanın kesin nedeninin tespiti de haliyle zaman alacaktır. Bilirkişi olarak atanan meslektaşlarımızın gerekirse hesaplı ya da laboratuvar testleriyle destekli bulgular ile konuyu en kısa sürede aydınlatma yolunda adli makamlara özveri ile destek olacaklarına inancımız da tamdır. Sürecin hukuki boyutu henüz başladığı ve sadece olay yerinden elde edilen ilk incelemeler sonucu elde edilen bilgiler mevcut olduğundan, tarafımızca yapılacak genel değerlendirmede olayın detaylarından ziyade bu tür tesislerde alınması gereken tedbirlerden bahsedilecektir. Bu nedenle mevcut durumda sadece genel ruhsatlandırma, bakım ve periyodik kontroller hususunda sürekli olarak yaptığımız uyarıları detayları bir kez daha tekrarlayacağız.
Teleferik, asansör ya da diğer kaldırma ve iletme araçlarının dahil her türlü iş ekipmanının ilk ruhsatlandırılması, bakımları, periyodik ve özel kontrollerinin öneminden sıklıkla bahsetmekteyiz. İlk ruhsatlandırma sonrası bakımları, periyodik kontrollerin ve uzun süreli kullanımı sonrasında yapılacak olan özel kontrolleri usulünce yapılan iş ekipmanlarında kaza riskinin hemen hemen yok denebilecek düzeyde olacağını bir kez daha önemle vurgulamak isteriz. Tüm bu kapsamda bir teleferik tesisi için ruhsat sürecinden başlayarak, bakımları, periyodik kontrol süreçleri ve uzun süreli kullanımları sonrasında yapılacak özel kontrolleri için izlenmesi gereken yol aşağıda sıralanmıştır:
Ruhsat aşamasında bir teleferik tesisinin teknik özelliklerinin, bakım ve tesis operatörlerinin yeterliliği ve sistem donanımlarının uygunluğu; 23.07.2009 tarih ve 27297 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “İnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisatının Ruhsatlandırılması, Bakım ve İşletilmesine Dair Tebliğ (SGM:2009/11)” kapsamında; TÜRKAK’ dan akredite A tipi muayene kuruluşları tarafından verilmektedir. Ruhsat aşamasında var olan uygunluğun sürekliliği ancak bakım ve periyodik kontrollerin eksiksiz yapılması ile mümkün olacağı gözden kaçmamalıdır.
Teleferik gibi tesislerin bakımlarının ve kontrollerinin TS EN 1709 standardına göre yapılması gerekmektedir. Bu standartta tüm aksamlar ile ilgili kontroller belirtilmiştir. Bu tesislerin yapılması gereken aylık rutin bakımları dışında imalatçı firmanın belirlemiş olduğu dönemlerde yıllık ağır bakımları da yapılmalıdır. Hatta tesisin her gün çalışma öncesi ön kontrolleri de tesis operatörleri tarafından yapılması gerekmektedir. Bu kapsamda detaylar ilgili standartta mevcut olmakla birlikte aşağıda özetle verilen kontroller mevcuttur;
Aylık bakımlarda tüm tahrik sistemi, frenler, makaralar, kasnaklar, makaralı zincirler, çekme askıları ve diğer birçok aksamın kontrolü yapılmalıdır. Yıllık ağır bakımlarda, kaynak ve cıvata gibi bağlantı elemanlarının korozyon ve paslanma kontrolü yanında gevşeme durumları da kontrol edilmelidir.
Bunlar gerek gözle kontrol şeklinde olurken tanımlı aralıklar ile tüm bağlantılarda yorulma, deformasyon, korozyon gibi durumlar 3. taraf bağımsız akredite muayene kuruluşu tarafından tahribatsız malzeme muayenesine de tabi tutulabilir. Tahribatsız malzeme muayenesi için gerekli aralıklar ilgili standartta tanımlıdır. Hatta yıllık ağır bakımlarda en elverişsiz operasyonel yükleme koşulları altında tahrik sistemleri, fren ve diğer tanımlı ekipmanın testleri gerçekleştirilmelidir. Bu bakımlarda elektrik tesisatları, topraklama sistemleri ölçüm ve kontrolleri, yıldırımdan korunma sistemi kontrol ve ölçümleri, scada ve otomasyon sistemleri test ve kontrolleri yapılmalıdır. Ayrıca güvenlik fonksiyonları ve cihazları ile aynı zamandasinyalizasyon ve otomatik kontrol cihazları da bu aşamada test edilmelidir.
Ayrıca “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” gereği TS EN 1709 standardına göre kablolu taşıma tesisatlarının yılda 1 kez periyodik kontrolü de yapılmak zorundadır.
Yukarıda sıralandığı şekliyle bakımları ve standartlara göre belirlenmiş kullanım periyotlarını aşması durumunda tahribatsız muayeneleri ilgili uzmanlar tarafından yapılmış bir tesiste, zorunlu periyodik kontroller ile de denetlenmesi durumunda kaza riski en alt düzeye düşmektedir.
Tüm1haber /Hasan Eryiğit/ Antalya
Tesise özel bu durumlar haricinde aşağıdaki genel uyarılarımızı da tekrarlamak isteriz;
Bu tesislerin periyodik kontrolleri ile birlikte, standartlarda belirtildiği gibi özel malzeme muayenelerini içeren tahribatsız muayeneleri de belirtilen süreler çevriminde yapılmalı ve bu durum denetlenmelidir.
Periyodik kontroller başta olmak üzere, kamusal durumu ilgilendiren kontrol mekanizmaları piyasanın insafına bırakılmamalı, bu denetimler kamusal alanda hizmet veren akredite kurumlar tarafından gerçekleştirilmelidir.
Tesislerin bakım ve kontrollerini gerçekleştiren mühendisler ilgili meslek odasından gerekli eğitimi almış ve belgelendirilmiş olmalı, bu durum meslek odalarınca gözetim altında tutulmalıdır.
Birçok kaldırma-iletme makinasının periyodik kontrolünün kim tarafından yapılacağına dair bir mevzuat mevcuttur. Ancak teleferik gibi yoğun mekanik ve elektriksel yoğunluğa sahip tesislerin periyodik kontrolünde görev alacak personelin niteliği ve bunun kontrolü konusunda bir mevzuat mevcut değildir. Bu tesislerin periyodik kontrolü için de sicili ilgili odaları tarafından tutulan ve odaları tarafından eğitilip belgelendirilmiş mühendisler eliyle bir görevlendirme ile yapılması için gerekli düzenlemeler acilen yapılmalıdır.
Lunapark, tema park gibi özellikle yaz aylarında yoğun tercih edilen eğlence tesislerinde de riskli makinalar mevcuttur. Bu cihazların bakım periyotları titizlikle takip edilmeli, periyodik kontrollerinin yapılması konusunda hassas davranılmalıdır.
Günden güne elektrik yoğunluğunun arttığı bu tesislerde, istenmeyen yangın kazalarının önlenmesi için yangın koruma röleleri ve diğer yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin bulunması gerekmektedir. Ayrıca, bu sistemlerin düzenli olarak kontrol edilip çalıştırılması da önemlidir.
Kamuoyunun bilgisine saygıyla arz ederiz.
Prof. Dr. İbrahim ATMACA Şaban TAT
TMMOB Makine Mühendisleri Odası TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası
Antalya Şube Yönetim Kurulu adına Antalya Şube Yönetim Kurulu adına
