Cengiz Han döneminde Moğol İmparatorluğunun Millî Eğitim ve Savunma Bakanlarının Uygur Türk’ü olduğunu görüyoruz. Moğol imparatorluğun Ortadoğu’dan sorumlu hakanı “Körgöz” Uygur Türk’ü idi. Uygur Türk’ü Körgöz Hakan’ın sorumlu olduğu bölgeler, Anadolu’da Diyarbakır, Gaziantep ve Hatay bölgeleri ile İran, Irak, Suriye, Türkistan ve Uygur ( Hoten, Kaşgar, Aksu, Avat, Kuçar, Korla, Kumul,) bölgeleri idi.
Cengiz Han vefat ettikten sonra oğulları ve torunları, devlet idaresinde Uygur bürokratları çalıştırdılar. Onların arasında; Tura Kaya, Bolat Kaya, Cengiz Han’ın vekili olarak Güney Çin’in idaresinden sorumlu olmuştur. Yine bunların arasında Pulat Kaba ve Mahmut Yalavaç gibi ünlü devlet adamları da bulunmakta idi.
Cengiz Han’ın torunu Kubilay Han, 1279’de Çin’in Güney Sung Hanedanlığını yıkarak bugünkü Pekin’i (Hanbalık) başkent yapar. Kubilay Han Yü’en İmparatorluğunu (1279-1368) kurduktan sonra, binlerce Uygur devlet adamını ve mühendisi Pekin’e davet ederek üst düzey görevlerde çalıştırır. Bunların içinde Len-Şi-Şen 1231-1280, Sanga-1291, Ahmet -1281, Mengü Tigin-1291, Şiban1197-1276, İl -Yığmiş, Mensur-1290 Ehteriddin-1290 gibi kişiler en başta gelmektedir.
Kubilay Han, Len Şi-Şen’i ömrünün sonuna kadar baş danışmanı olarak yanında tutmuş ve devletin idaresinde onun bilgisinden yararlanmıştır.
Mengsur, Kubilay Han’ın devlet işlerinde özel baş danışmanlık yapmıştır.
Mengü Tekin, Kubilay Han’ın hocasıdır. Kubilay Han’a devlet yönetimi hakkında dersler vermiş ve ona Uygurca, Çince ve Tibetçe dilleri öğretmiştir.
Şiban, İyi bir diplomat idi Kubilay Han’ın diplomasi işlerini yürütmüştür. Şiban, ömrünün sonuna kadar Kubilay Han’ın dış ilişkilerden sorumlu başdanışmanı olmanın yanı sıra devletin bek çok gizli işlerine de bakmıştır.
Ahmet: Hotan Uygurlarından olup, Kubilay Han’ın Müslüman bölgelerini yönetmekle sorumlu vezirlerindendir. Askerî bilgisinin yanı sıra ilim alanlarında kendini geliştirerek vezirler arasında yüksek itibara sahip olmuştur.
İl-Yığmış, Kubilay Han, Timur Han ve İsen Hanlar döneminde devlete hizmet etmiş bir Uygur denizcidir.
Ehterettin, meşhur Uygur mühendistir. Kubilay Han’ın saray ve inşaat işlerine bakardı. Kubilay Han Pekin’i başkent yapınca Çin”in Pekin şehrin mimarisini ve yeniden inşasını yapmıştır.
Erkin SABİT SAVOUT
( Bilgisayar yüksek mühendis)
TURAN KONFEDERASYONU GENEL BAŞKANI,
UYGUR FEDERASYONU GENEL BAŞKANI,
Yorum Ekle
