Suriye’de İstikrarın Sağlanması ve Mültecilerin Geri Dönüşü İçin Gereken Adımlar

Suriye’nin istikrara kavuşması ve milyonlarca mültecinin güvenli bir şekilde ülkelerine geri dönebilmesi, çok boyutlu bir strateji ve uzun vadeli bir çaba gerektirir. Aşağıda bu hedefe ulaşmak için atılması gereken temel adımlar ve öneriler sıralanmıştır:

1. Siyasi Çözüm ve Rejim Değişikliği

• Esed Rejiminin Sonlandırılması: Suriye halkının büyük bir kısmı için Esed rejimi, savaşın ve zulmün sembolü haline gelmiştir. Rejim değişikliği olmadan halkın devlete olan güveni yeniden tesis edilemez.
• Uluslararası Destekli Geçiş Süreci: BM gözetiminde, tarafsız bir geçiş hükümeti kurulmalıdır. Bu hükümet, tüm etnik ve dini grupların temsilcilerini içermelidir.
• Yeni Bir Anayasa: Adalet, eşitlik ve özgürlüğe dayalı yeni bir anayasa hazırlanmalı, bu süreçte halkın talepleri ön planda tutulmalıdır.

2. Güvenlik ve Terörle Mücadele

• PYD/PKK ve Radikal Grupların Tasfiyesi: Suriye’nin kuzeyinde PYD/PKK terör örgütünün varlığına son verilmelidir. Aynı şekilde, radikal dini grupların etkinliği de sona erdirilmelidir.
• Şii Milislerin Ülkeden Çıkarılması: Lübnan, Irak, Pakistan ve Afganistan’dan gelen mezhepçi Şii milisler Suriye’den çekilmelidir. Bu grupların varlığı, mezhep çatışmalarını derinleştirmekte ve halkı kutuplaştırmaktadır.

3. Güvenli Bölgelerin Oluşturulması

• Uluslararası Destekli Güvenli Bölgeler: Mültecilerin dönüşü için BM ve uluslararası toplum tarafından güvenli bölgeler oluşturulmalıdır. Bu bölgeler, askeri koruma altında ve temel altyapı hizmetleriyle desteklenmelidir.
• Mayın Temizliği ve Yeniden İnşa: Güvenli bölgelerde savaşın bıraktığı yıkım hızla giderilmeli, mayın temizliği ve altyapı onarımı yapılmalıdır.

4. Ekonomik Yeniden İnşa ve İnsani Yardım

• Ekonomik Kalkınma Programları: Ülke genelinde iş imkânları yaratacak kalkınma projeleri hayata geçirilmelidir. Tarım, sanayi ve turizm gibi sektörler öncelikli olarak yeniden yapılandırılmalıdır.
• Uluslararası Yardım: Mültecilerin geri dönüşü için temel hizmetlerin (barınma, sağlık, eğitim) sağlanmasına yönelik uluslararası yardım programları devreye sokulmalıdır.

5. Sosyal ve Kültürel Uzlaşma

• Mezhep ve Etnik Barışın Sağlanması: Türkmenler, Araplar, Kürtler ve diğer tüm grupların eşit vatandaşlık haklarına sahip olduğu bir toplum inşa edilmelidir.
• Adalet ve Geçmişle Yüzleşme: Savaş suçları ve insan hakları ihlallerine karşı adalet sağlanmalı, kurbanların mağduriyetleri giderilmelidir.

6. Bölgesel ve Uluslararası İş Birliği

• Komşu Ülkelerle İş Birliği: Türkiye, Irak, Ürdün ve Lübnan gibi komşu ülkelerle iş birliği yapılarak mültecilerin dönüşü kolaylaştırılmalıdır.
• Uluslararası Garantiler: BM, ABD, Rusya ve Avrupa Birliği gibi küresel aktörler, barış sürecine destek vermeli ve taraflar arasında denge sağlamalıdır.

7. Mültecilerin Güvenli Dönüşü

• Gönüllülük Esası: Mültecilerin geri dönüşü zorla değil, gönüllülük esasına göre olmalıdır.
• Psikososyal Destek: Savaşın travmasını yaşayan mülteciler için psikososyal destek programları uygulanmalıdır.
• Eşit Haklar: Geri dönen mültecilerin vatandaşlık hakları garanti altına alınmalı, mal varlıklarına erişimleri sağlanmalıdır.

Beydili Türkmen Derneği ve Suriye Türkleri STK’lar Platformu Başkanı
Ahmet Ağca