Çin’in Önde gelen bir video gözetim ekipmanı üreticisi olan Çinli Zhejiang Dahua Technology, Doğu Türkistan’daki beş hükümet projesinden çıkma kararı aldığını açıkladı. Pazartesi günü Shenzhen borsasına yapılan başvuruya göre, şirket ve iştirakleri bu projeleri sonlandıracak ve ilgili varlık elden çıkarma ve borç çözümleme süreçlerini yönetecek.

2016-2017 yılları arasında ihale edilen projelerden bazıları zamanından önce feshedilmiş, bazıları ise halen faaliyettedir. Dahua çekilme nedenlerini belirtmedi. Bu gelişme, bu ayın başlarında Doğu Türkistan’daki beş yerel yönetimle yaptığı sözleşmelerden herhangi bir açıklama yapmadan ayrıldığını açıklayan bir diğer büyük Çinli gözetim şirketi Hikvision’un benzer bir hamlesini izliyor.

Dahua’nın kararı, uluslararası incelemelerin yapıldığı bir ortamda geldi. Amerika Birleşik Devletleri 2019 yılında Dahua ve diğer yedi teknoloji firmasını, Doğu Türkistan’daki Uygurları ve diğer Müslüman Türk halklarını hedef alan gözetim ve baskılara karıştıkları iddiasıyla ticari kara listeye almıştı. Dahua, ABD’nin eylemini temelsiz olarak nitelendirerek iddiaları reddetmiş, Çin ise bölgedeki insan hakları ihlalleri suçlamalarını sürekli olarak reddetmişti.

Çin hükümeti ayrıca Doğu Türkistan ile ilgili firmaları tedarik zincirlerinden çıkardıkları için şirketleri eleştirdi. Dahua ve Hikvision’un çıkışları, süregelen jeopolitik gerginliklerin ortasında bölgede faaliyet gösteren işletmeler için daha geniş kapsamlı sonuçlar hakkında soru işaretleri oluşturuyor.

Çin’in önde gelen biyometrik gözetleme teknolojisi grubu Hikvision’ın Doğu Türkistan’da yerel yönetimlerle yaptığı beş sözleşmeyi iptal ettiği bildiriliyor.

Financial Times, yerel yönetimlerle yapılan benzer anlaşmalara dayanarak, 2017 yılında imzalanan ve uzun vadeli bir “bakım aşamasına” giren beş Doğu Türkistan sözleşmesinin toplam değerinin “muhtemelen düşük yüz milyonlarca dolar” olduğunu tahmin ediyor.

Çin’in işgali altındaki Doğu Türkistan, Pekin’deki Komünist rejimin yerinden etmek, azaltmak ve yerine ideolojik olarak daha uyumlu bir nüfus yerleştirmek için uzun süredir sessiz bir kampanya yürüttüğü Müslüman Uygur halkına ev sahipliği yapıyor. Çin hükümeti, yeniden eğitim kampları, zorla çalıştırma ve endoktrinasyon ile dünyanın en eski yerleşim yerlerinden birinin buldozerlerle yıkılmasını da içeren bu çabalarının şiddet yanlısı aşırıcılığa karşı bir cevap olduğunu söylüyor.

Ancak Trump bile bu savunmayı reddetti. Trump ilk döneminde, 2019 yılında Hikvision ve diğer Çinli şirketleri, Uygurlara yönelik insan hakları ihlallerini kolaylaştırmada oynadıkları iddia edilen rolleri nedeniyle kara listeye almış ve böylece firmaların ABD teknolojisini satın almalarını yasaklamıştı.

Joe Biden ise Doğu Türkistan projelerinden sorumlu beş Hikvision iştirakini Washington’un “varlık listesine” ekledi. Biyometrik gözetim sözleşmeleri artık geçersiz olan firmalar arasında Luopu Haishi Dingxin Elektronik Teknolojisi, Moyu Haishi Elektronik Teknolojisi, Pishan Haishi Yongan Elektronik Teknolojisi, Urumçi Haishi Xinan Elektronik Teknolojisi ve Yutian Haishi Meitian Elektronik Teknolojisi bulunmaktadır.

Bölgedeki sözleşmelerini iptal eden Hikvision’ın, Trump’ın ikinci döneminde uygulayacağı ek yaptırımların önüne geçmeye çalıştığı tahmin ediliyor – ki şirketin süregelen güvenlik zaafları geçmişi göz önüne alındığında bu pek de olası görünmüyor. CCTV firmasının Nvidia’nın çiplerini kullanan yüz tanıma sistemleriyle özellikle Uygurları hedef aldığına dair hesaplar var.

Ve Trump yönetiminin bir parçası olarak seçilen bazı kişilerle arası kötü. Yeni Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Hikvision’ı “ABD için ulusal güvenlik tehlikeleri” oluşturan ve Pekin’in “Doğu Türkistan’daki Orwellian gözetim devletini ve modern toplama kamplarını” inşa etmesinde suç ortağı olan “potansiyel olarak kötü niyetli Çin teknolojisi” olarak nitelendirerek sert bir şekilde eleştirdi.

Çin’in buradaki siciline yönelik eleştirilerin artmasını kabul etmesi pek olası değil. İnsan hakları ihlallerini defalarca ve şiddetle reddeden Çin, giyim markası Calvin Klein’ın ABD’li ana şirketini, Sincan’dan pamuk kullanmayı bıraktığı iddiasının ardından kara listeye almakla bile tehdit etti.

Ne olursa olsun, yıllarca süren hızlı büyümenin ardından Covid-19 salgını nedeniyle yaşanan karantinalar nedeniyle ivme kaybeden ve birçok yerel yönetimin mali açıklarla karşı karşıya kaldığı Çin’de ekonomik açıdan her şey yolunda değil. South China Morning Post’a göre şirket 2024’ün ilk üç çeyreğinde 8,1 milyar yuan (1,1 milyar ABD$) kâr elde ederek bir önceki yıla göre yüzde 8,4’lük bir düşüş yaşadı.