Sarıkamış harekatı

1.dünya savaşına girilmesi neticesinde cephelerimiz artık Fransa İngiltere değil doğuda rusyada vardı buradaki en önemli cephelerin başında Kafkas Cephesi bulunuyordu bu cephelerde 1.Köprüköy muharebesi ve azap Muharebelerinde düşman horum dağından daha gerilere kadar püskürtülmüştü buda o zamanki baş kumandan Enver paşaya ayrı bir heyecan vermişti ancak bölgenin durumundan haberdar olması için hafız hakkıbey bölgede yaptığı incelemelerden sonra önce karşı çıktığı ve her nedense sonradan fikrini değiştirdiği ve taarruz taraftarlığı yapmaya başlamıştı.
   Hatta o günlerde başkumandanlık karargah subayı Kazım karabekirin hafız hakkı beyin kendisinden istemiş olduğu Kafkasya dağ ve yaylaları ile ilgili raporu hakkı beye göndermeden şüphelenerek Enver paşaya gönderdiği rapor
"Erzurum ve Kars yaylalarının kışı pek şiddetlidir. Kışın şehirlerin sokaklarında bile kar bir metreyi aşar. Dağlardan kuş uçmaz, kervan geçmez diye işitirdik. Eğer bir Kars harekatı düşünülüyorsa az kuvvetle savunmak mümkün olsa dahi Soğanlı Dağları bir faciava sebep olacağı gibi Kars da son sistem tahkim olunmuş, kat kat tel örgüleri ve kuvvetli dayanak noktalarıyla müthiş bir engeldir ki özellikle kışın ele geçirilmesi imkansızdır dive

düşünüyorum. Ruslar, demiryolları sayesinde Kars'a da hatta Sarıkamış'a da kuvvet yetiştirebilirler. Bizim yollarımız bile yok. Değil kuvvet sevki, sevk olunan kuvvetlere erzak bile yetiştiremeyiz. Cephane meselesi başlı başına korkunç bir faciaya sebep olabilir. Liman da Bronsart da önce Besarabya'ya çıkarmaya uğraştılar. Bu kabul edilmeyince bu sefer bizi Kafkasya'ya saldırtmalarından endişe ediyorum.
    Bunun üzerine Enver Paşanın cevabı Bunun üzerine, Enver Paşa, Karabekir'e şunları söylemiş:

"Senin doğudaki durumdan haberin yok galiba. Ordumuzun birçok fedakarlıklarla elde ettiği Azap Gerek Siçankale hattından Heran Mine Vort Pirtanos hattina çekilmesi münasebetsizliği, işi anarşiye sürükledi. Valiler, İttihat ve Terakki yetkilileri bile Talat Bey'e ve bana şifreler vagdiriyorlar. Bunun için Hafiz Hakkı Beyi pek ucele alarak oraya gönderdim. Durumu yerinde inceleyerek hana bildirecektir. Kars kalesine saldırmayı düşünen yok! Hakkı Bey daha evvel incelemek istemiş olabilir.

"Daha sonra Hafiz Hakkı Bey, 25 Kasım'da yola çıktı Trabzon üzerinden 29 Kasım'da Erzurum'a geldi. Buraya gelirken III. Ordu'nun mıntikası şehir ve yollardaki kötü durumu görüp 29. 30 Kasım akşamı durumu özetleyen bir raporu İstanbul'a göndermişti. Raporda, havanın ve yolların durumunun çok kötü olduğu. III. Ordu'nun yiyecek, giyecek ve cephane ikmalinin gittikçe zorlaştığını, orduya gönderilen yiyecek donatım ve araçların hàlà Trabzon'da beklemekte olduğunu ve ordunun hiçbir eksiğinin muntazaman teminedilemeyeceğini bildiriyordu." Hafiz Hakkı'nın bu anlatımı, III. Ordunun gerçek durumuydu. Bu durumda ordu Jaarruz yapamazdı. Zaten, kendisi de İstanbul'da bulunduğu sıralarda bu düşünceye sahipti. Hafiz Hakkı Bey, Erzurum'a gelişinden sonra cepheyi gezmiş ve daha sonra birden bire fikri değişerek taarruz taraftarlığı yapmaya başlamıştı. Ali İhsan Sabis. Enver Paşa'ya içinde şunların yer aldığı gizli bir rapor gönderdiğinden bahseder:

"Dağlar üzerindeki yolları keşfettirdim. Bir kısmını kendim de gördüm. Buradaki kolordu ve ordu komutanları yeterli derecede azim ve cesarete sahip olamadıklarından böyle bir taarruza samimi olarak taraftar görünmüyorlar. Bu hareketin. icrası rütbem yükseltilerek bana verilirse bu işi yerine getiririm.

"Sarıkamış Faciası'na en büyük sebeplerden birisi olarak. Hafiz Hakkı Bey'in 2-5 Aralık 1914 tarihleri arasında İstanbul'a ardı ardına gönderdiği taarruz isteği ve bunun kuşatma şeklinde yapılması gösterilir. Ali Ihsan Sabis'e göre. "Eger merhum (Hafiz Hakkı) akla ve bilgiye uygun olarak Erzurumi dan menti raporlar göndermemiş olsaydı, belki başkumandan Vekili'ni (Enver Paşa) daha hesaplı düşünmeye mecbur ederdi."*

Enver Paşa'yı. Sarıkamış Taarruzu'na sevkeden. "Kafkaslar üzerinde Türkistan'a kadar uzanarak Turan İmparatorluğu'nu kurmak hayalinin yanında birde Almanların ardı arkası kesilmeyen kışkırtmaları olmustu." Enver Paşa, taarruza karar verdikten sonra, zafer için komutan değişikliğini gerekli görmüş ve Alman Askeri Heyeti Başkan ve 1. Ordu Komutanı Mareșal Liman von Sanders'i uygun görmüş ancak Sanders. taarruzun başarılı olamayacağını düşünerek teklifi geri çevirmiştir.