Orta Asya ülkelerinin birleşmesi için ortak bir dilin gerekli olup olmadığı sorusu çok yönlüdür ve birkaç faktöre bağlıdır.

Ortak dilin gerekliliği:

• İletişimi kolaylaştırmak için gereklidir. Ortak bir dil olmadığı takdirde, ülkeler arasındaki ilişkiler çevirmenler ve ek çaba gerektirir. Bu durum ticareti, kültürel alışverişi ve siyasi iş birliğini zorlaştırabilir.
• Bölgesel entegrasyonu güçlendirmek. Eğer Orta Asya ülkeleri Avrupa Birliği gibi bir entegrasyonu hedefliyorsa, ortak dil onların iş birliğini artırabilir.
• Eğitim ve bilimi geliştirmek. Ortak bir dil, bölgesel üniversiteler, araştırma enstitüleri ve iş merkezleri arasındaki etkileşimi kolaylaştırır.

1. Projenizin sloganı: Orta Asya'nın ideali – birlik!

Hangi dil ortak olabilir?
Rusça – Sovyet döneminden beri bölgede kullanılmaktadır, ancak bazı ülkelerde kullanımı azalmaktadır.
Türk dillerinden biri (Kazakça, Özbekçe, Türkçe vb.) – Bu diller arasında benzerlikler vardır, ancak hangisinin ortak olabileceği sorusu bulunmaktadır.

Günümüzde hangi Orta Asya devletinin dili en yaygın olarak kullanılmaktadır?

Günümüzde Orta Asya'da en yaygın olarak kullanılan dil Özbekçedir. Özbekistan, bölgedeki en büyük nüfusa sahip ülke olup (35 milyondan fazla insan) Özbekçe sadece ülke içinde değil, komşu ülkelerde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, ekonomik, siyasi ve kültürel faktörler Kazakça ve Rusçanın da önemini koruduğunu göstermektedir. Ayrıca, Kazakça da bölgede önemli bir yere sahiptir. Kazakistan'ın ekonomik gelişimi ve bölgedeki etkisinin artmasıyla birlikte, Kazakçanın kullanım alanı genişlemektedir. Rusça da Orta Asya'da hâlâ önemli bir rol oynamaktadır, özellikle Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'da resmi veya yaygın olarak konuşulan bir dil olarak kullanılmaktadır. Tacikçe ise sadece Tacikistan'da değil, aynı zamanda Özbekistan ve Afganistan'ın bazı bölgelerinde de konuşulmaktadır.

Gelecekte dil meselesi birleşmenin engelleyici bir faktörü olabilir mi?
Evet, gelecekte dil meselesi birleşmenin engelleyici bir faktörü olabilir. Bu durum özellikle çok uluslu ve çok dilli devletler ile entegrasyon birliklerinde belirgin bir şekilde görülmektedir. Böyle durumlarda dil farklılıkları iletişimi zorlaştırarak kültürel uçurumu derinleştirebilir ve siyasi ile sosyal gerginliklere yol açabilir. İletişimin zorlaşması – Ortak bir dilin olmaması halinde halklar ve devletler arasındaki karşılıklı anlayış zayıflar. Bu da ekonomik, siyasi ve sosyal entegrasyonu engelleyebilir. Ulusal kimlik ve kültürel farklılık – Birçok ülkede dil, ulusal kimliğin önemli bir parçasıdır. Belirli bir dilin baskın hale gelmesi, diğer etnik gruplar tarafından baskı olarak algılanabilir.

Eğitim ve bilgi paylaşımı engelleri – Ortak bir dil olmadığında, bilimsel, teknolojik ve kültürel başarıların yayılması zorlaşır.

Siyasi gerginlikler – Bazı devletlerde dil meselesi siyasi çatışmalara neden olmaktadır. Örneğin, bir dilin statüsünü güçlendirme çabası bazı grupların tepkisine yol açabilir.

İngilizcenin Önemi
İngilizce, dünyada kullanım açısından birinci sırada yer alır, eğer ikinci dil olarak kullananlar da hesaba katılırsa. Ancak sadece ana dili olarak konuşanların sayısını dikkate alırsak, İngilizce üçüncü sırada yer alır (Çince ve İspanyolcadan sonra). Yani İngilizce, en yaygın uluslararası dil olup, küresel iletişimde, bilimde, iş dünyasında ve internette en sık kullanılan dildir.

Uluslararası ilişkiler – İngilizce, küresel diplomasi ve uluslararası ticaretin ana dili olduğundan, Orta Asya ülkeleri için onu öğrenmek önemlidir.

Eğitim ve bilim – Dünyadaki birçok üniversite, bilimsel araştırmalar ve teknolojik yenilikler İngilizce olarak yürütülmektedir. Bizim El-Farabi Kazak Milli Üniversitemizde de birçok eğitim programı İngilizce olarak sunulmaktadır. Kazakistan, Özbekistan ve diğer ülkelerde İngilizce, eğitim sisteminde büyük bir rol oynamaktadır.

Ekonomik fırsatlar – Yabancı yatırımları çekmek ve uluslararası pazarlara açılmak için İngilizce gereklidir.

Bilgi ve teknoloji – BT, mühendislik, tıp ve iş dünyası gibi alanlarda modern bilginin kaynağı İngilizcedir.

Türk Dili’nin Önemi

Tarihî ve Kültürel Bağlantı – Orta Asya ülkeleri ile Türkiye, ortak Türk kökenine sahip olduğu için Türk dili sayesinde kültürel, edebi ve tarihî mirası daha derinlemesine anlama imkânı vardır.

Ekonomik Ortaklık – Türkiye, Orta Asya ülkeleriyle sıkı ekonomik bağlara sahiptir ve bölgeye yatırım yapan ülkelerden biridir. Türk şirketleri bölgede inşaat, ticaret ve enerji sektörlerinde aktif olarak faaliyet göstermektedir.

Eğitim – Türk Bursları programı aracılığıyla birçok Orta Asya öğrencisi Türkiye’de eğitim almaktadır. Ayrıca, Türk üniversiteleri onlar için çeşitli indirimler ve burslar sunmaktadır.

Turizm ve Ticaret – Türkiye, Orta Asya vatandaşları için en popüler turizm ve ticaret merkezlerinden biridir.

İngilizce, küresel ölçekte gelişmeye, bilime ve teknolojiye kapı açan bir dildir, Türkçe ise bölgesel iş birliğini, kültürel ve ekonomik bağları güçlendiren önemli bir araçtır. Her iki dil de Orta Asya için stratejik öneme sahiptir.

Kazakça, Orta Asya'da baskın bir dil ve uluslararası iletişim dili haline gelebilir mi?

Kazakçanın Orta Asya'da baskın bir dil ve uluslararası iletişim dili haline gelme potansiyeli vardır, ancak bu birkaç faktöre bağlıdır:

Rusça'nın etkisi: Günümüzde Orta Asya'da uluslararası iletişim dili olarak yaygın şekilde Rusça kullanılmaktadır. Özellikle Kazakistan ve Kırgızistan'da Rusça hâlâ önemli bir rol oynamaktadır. Kazakça bu rolü üstlenmek istiyorsa, kullanım alanını genişletmeli ve öğrenilmesini teşvik edecek mekanizmalar oluşturmalıdır.

Eğitim, bilim ve medya: Kazakçanın bölgede eğitim, bilim ve medya alanlarında yaygın olarak kullanılması, etkisini artıracaktır. Şu anda bazı Kırgız ve Özbek gençleri Kazakça içerikleri tüketmeye başlamış durumda, özellikle YouTube, TikTok, sinema ve müzik aracılığıyla. Bu süreç devam ederse, Kazakçaya olan talep doğal olarak artacaktır.

Safura Boribayeva, Filoloji Bilimleri Adayı, Diplomatik Tercüme Bölümü Doçenti, Uluslararası İlişkiler ve Dünya Ekonomisi Bölümü doktora öğrencisi Akbota Mukhametzhan'a röportaj verdi.

Safura Boribayeva,  Akbota Mukhametzhan

El-Farabi Kazak Milli Üniversitesi

Uluslararası İlişkiler Fakültesi 

Almatı/Kazakistan