Taşkın Koçak
Araştırmacı-Yazar

Dünya savunma teknolojileri büyük bir dönüşümden geçiyor. Geleneksel savaş anlayışı, insanlı muharebe araçlarının hâkim olduğu ve lojistiğin büyük ölçüde bu araçların korunması üzerine kurulduğu bir dönemi temsil ediyordu. Ancak yakın geçmişte yaşanan gelişmeler, hız, esneklik ve maliyet etkinliği ön plana çıkaran insansız hava araçlarının (İHA) geleceğin savaş konseptini belirleyeceğini açıkça gösteriyor. Yapay zekâ ile desteklenen ve gelişmiş otonom kabiliyetlere sahip bu araçlar, sadece tek bir cephede değil, küresel ölçekte stratejik dengeleri sarsabilecek bir potansiyele sahip.
Elon Musk, Tesla ve SpaceX gibi teknolojinin sınırlarını zorlayan şirketlerin kurucusu olarak her zaman yenilikçi bakış açısına sahip bir kişilik. Savunma alanındaki görüşleri de bu perspektifi yansıtıyor. Musk’a göre, ABD ordusu hâlâ geleneksel yaklaşımlara büyük yatırım yaparak, yüksek maliyetli ve nispeten düşük verimlilik sağlayan silah platformlarına odaklanıyor. Onun uyarısı net: Eğer Amerikan savunma stratejisi, geçmişin konvansiyonel anlayışını sürdürürse, gelecekteki büyük çatışmalarda üstünlük sağlama şansı ciddi şekilde tehlikeye girecek. İleri teknolojiye sahip savaş uçakları veya devasa uçak gemileri, insansız ve yapay zekâ temelli sistemlerin hızla geliştiği bir dünyada eskisi kadar caydırıcı olmayabilir.
Özellikle Türk savunma sanayisinin geliştirdiği Bayraktar TB2, Akıncı ve Anka gibi insansız hava araçlarının, son dönemdeki sıcak çatışma bölgelerinde sergilediği performans bu değişimin somut kanıtı olarak öne çıkıyor. Libya, Suriye, Dağlık Karabağ ve Ukrayna gibi farklı coğrafyalardaki operasyonlarda, geleneksel zırhlı birlikler ve hava savunma sistemleri karşısında beklenmedik bir başarı yakalamaları, dünya genelinde büyük yankı uyandırdı. Düşük maliyet, yüksek manevra kabiliyeti ve yapay zekâ güdümlü sensör sistemleri, bu İHA’ları klasik savaş uçaklarına kıyasla çok daha cazip bir alternatif hâline getirdi. Üstelik kayıp riskinin düşük olması, insansız platformların taktik esneklik sunmasına da imkân tanıyor.
Musk’ın Amerikan savunma politikalarına yönelttiği eleştiriler, F-35 gibi çok amaçlı savaş uçaklarının dev bütçelerle geliştirilmesine rağmen geleceğin muharebe ortamında beklenen etkiyi gösteremeyebileceği üzerine yoğunlaşıyor. Nitekim insansız hava araçları, pahalı hava savunma sistemlerini ve zırhlı unsurları etkisiz bırakabildiklerini, son yıllardaki çatışmalarda kanıtlamış durumda. Bu dönüşümün en çarpıcı taraflarından biri, savaşın artık havada, karada ve denizde “pilotlu veya mürettebatlı” unsurlardan ziyade “otonom ve yarı-otonom” sistemlerin karşı karşıya geldiği bir oyun alanına dönüşüyor olması.
Geleneksel savunma doktrinleri, uzun süreli hazırlıklar, lojistik üstünlük ve insan kaynağına dayalı yöntemler üzerine kurulu. Ancak yeni çağ, anlık istihbarat, sürü hâlinde hareket edebilen dronelar ve yapay zekâ ile yönetilen karar mekanizmaları gerektiriyor. Böylelikle savaşın doğası, nispeten düşük maliyetli ama çok daha esnek ve ölümcül kabiliyetlere sahip platformlarla şekilleniyor. ABD savunma bütçesi hâlâ devasa boyutta olsa da, inovasyon konusunda hızlı ve kararlı adımlar atılmadığı sürece geleneksel silahların yüksek maliyet-fayda dengesinde yetersiz kaldığı gerçeğiyle yüzleşmek zorunda kalabilir.
Türkiye’nin bu alandaki yükselişi ise sadece teknolojik bir atılımın ötesinde, aynı zamanda stratejik bir vizyonun sonucu olarak görülmeli. Bayraktar TB2 gibi sistemlerde, motorundan elektronik alt bileşenlere kadar birçok kritik parçanın yerlileştirilmesi ve sürekli geliştirilen Ar-Ge altyapısı, bu insansız araçların sahada daha bağımsız çalışabilmesine imkân tanıyor. Üstelik üretici firmalar, dünyanın birçok ülkesine İHA ve SİHA ihracatı gerçekleştirerek, küresel rekabette kendine sağlam bir yer edinmiş durumda. Polonya, Katar, Azerbaycan gibi ülkelerin bu sistemleri satın alması, Türk savunma sanayisini bölgesel ölçekten çıkarıp uluslararası arenaya taşıyor.
Öte yandan, Elon Musk’ın da dikkat çektiği üzere, geleceğin savaşları yalnızca havada uçan İHA’lardan ibaret değil. Çok daha kompleks, çok katmanlı ve yapay zekâ destekli bir ekosistemin temelleri atılıyor. Sürü teknolojisi, aynı anda yüzlerce veya binlerce küçük drone’un koordineli hareket edebilmesini sağlarken, radar ve elektronik harp sistemlerini alt üst etme potansiyeli taşıyor. Yüksek manevra kabiliyetine sahip bu araçlar, lojistik açıdan hafif, ancak etkileri bakımından ağır sonuçlar doğurabiliyor. Bu durum, büyük savunma bütçelerine sahip ülkelerin bile ciddiye alması gereken bir tehdit ve fırsat dengesine işaret ediyor.
ABD’nin devasa projelerle sürdürdüğü geleneksel yaklaşımlar, muharebe alanında hızla değişen ihtiyaçlara cevap vermekte zorlanabilir. Musk’ın “eski savaşlara hazırlanmak” şeklinde tanımladığı bu yaklaşım, geleceğin muharebelerinde insansız hava araçları, yapay zekâ ve sürü teknolojisinin nasıl devrim yapacağını göz ardı ediyor. Sahada etkinlik gösteren İHA ve SİHA’lar, çok yönlü operasyon kabiliyetleriyle stratejik hedeflere nokta atışı yapabilmelerinin yanı sıra, düşman savunma hatlarını da şaşkına çeviriyor. Dolayısıyla, eski yaklaşımlara saplanıp kalmak, maliyet etkin ve mobil yöntemlerle desteklenen yeni nesil savaş anlayışına karşı ciddi bir dezavantaj yaratabilir.
Sonuç itibarıyla, “İnsansız Savaş Çağı” artık bir hayalden ibaret değil, bizzat sahada kendini kanıtlamış bir gerçeklik. Elon Musk’ın uyarıları, ABD gibi devasa savunma sanayisine sahip ülkelerin dahi kendini sorgulaması gerektiğinin altını çiziyor. Türkiye’nin geliştirdiği İHA ve SİHA’lar ise bu dönüşümün en somut örneklerinden biri olarak öne çıkıyor ve geleneksel güç dengelerini kökten sarsıyor. Önümüzdeki yıllarda, yapay zekâ tabanlı otonom sistemler ve düşük maliyetli, yüksek etki kapasitesine sahip insansız platformların, askeri stratejilerin baş aktörü hâline gelmesi bekleniyor. Dünya bu yeni denkleme hazırlıklı olmak zorunda. Eskiyi savunanlar, değişimin hızına yetişemeyerek savunma alanında ağır bedeller ödeyebilir. Artık savaşın galibini belirleyen, en büyük uçak gemisine veya en gelişmiş pilotlu uçağa sahip olmak değil; teknolojik yeniliklere hızlı adapte olabilen, esnek ve otonom kabiliyetlere yatırım yapan güçler olacak.
Saygılarımla
Taşkın Koçak