Mahmud Hoca Behbudi (1875-1919), Türkistan'daki Cedidcilik hareketinin öncülerinden biri olan önemli bir aydın, eğitimci, gazeteci ve yazardır. Özellikle Türkistan coğrafyasında modern eğitimin gelişmesine büyük katkılar sağlamıştır.
Mahmud Hoca Behbudi Kimdir?
Mahmud Hoca Behbudi, bugünkü Özbekistan’ın Semerkand bölgesinde dünyaya gelmiştir. Medrese eğitimi almış, ancak geleneksel eğitim sisteminin yetersiz olduğunu fark ederek modern eğitim modelleri üzerine çalışmalar yapmıştır. Rusya ve Osmanlı topraklarına yaptığı seyahatler sırasında modern eğitim kurumlarını inceleyerek kendi ülkesinde uygulamak istemiştir.
Türkistan ve Özbekistan İçin Önemi
Behbudi, Türkistan coğrafyasında modern eğitimin yaygınlaşması için büyük çaba göstermiştir. O dönemde Türkistan, Çarlık Rusyası'nın kontrolü altındaydı ve halkın bilinçlenmesi için eğitimin önemli olduğuna inanıyordu. Bu nedenle, özellikle Özbekistan başta olmak üzere tüm Türkistan’da yeni eğitim anlayışını yaymaya çalıştı.
Yaptığı Yenilikçi Hareketler
Cedidcilik Hareketinin Liderlerinden Biri Oldu
Cedidcilik, Türkistan’da geleneksel eğitim sisteminin yerine modern eğitim sistemini getirmeyi amaçlayan bir harekettir.
Behbudi, bu hareketin en önemli isimlerinden biri olmuş ve medreselerin reforme edilmesini savunmuştur.
Yeni Usul Mektepleri Açtı
Eski usul medreselerde Arapça ve dini dersler ağırlıklı olarak öğretilirken, Behbudi'nin kurduğu okullarda matematik, fen bilimleri, tarih ve coğrafya gibi dersler de okutulmuştur.
Bu okullar, halkın çağdaş dünyaya ayak uydurmasını sağlamak için önemli bir rol oynamıştır.
Matbuat (Basın) Alanında Çalışmalar Yaptı
"Samarkand" adlı gazeteyi çıkardı.
"El-Islah" gibi dergiler yayımlayarak toplumu bilinçlendirmeye çalıştı.
Eğitim ve sosyal reformlarla ilgili yazılar kaleme aldı.
Tiyatronun Gelişimine Katkı Sağladı
İlk Özbek tiyatro eserlerinden biri olan "Padarkuş" (Baba Katili) adlı piyesini yazdı.
Bu eser, cehaletin ve eğitimsizliğin topluma verdiği zararları anlatan önemli bir çalışmaydı.
Kadın Eğitimi ve Haklarını Savundu
Kadınların eğitim almasını ve sosyal hayatta daha aktif olmalarını savundu.
Geleneksel baskılara karşı kadınların bilinçlenmesi gerektiğini vurguladı.
Sonu ve Mirası
Behbudi, fikirlerinden dolayı Çarlık yönetimi ve geleneksel yapıyı korumak isteyen gruplar tarafından tehdit edildi. 1919 yılında Bolşevikler tarafından tutuklandı ve şehit edildi.
Ancak fikirleri Türkistan’da eğitim, kültür ve modernleşme alanında büyük izler bıraktı. Bugün Özbekistan ve diğer Orta Asya ülkelerinde Behbudi, büyük bir aydın olarak saygıyla anılmaktadır.
#MahmuthocaBehbudi #Cedidçilik #mahmudxoʻjabehbudiy #МахмудХоджаБехбуди #Özbekistan