4 kardeş ülkenin Güney Kıbrıs Rum kesimiyle diplomatik ilişki kurması nedeniyle Türkiye’de bazı televizyon, gazete ve sosyal medyada yayınlanan kardeş cumhuriyetlere yönelik eleştirileri ve haddini aşan nitelikteki haberleri kınıyorum. Bunlar ucuz hüküm, Türk basınında tiraj artırma hamlesi olarak değerlendirilmektedir. Türk’le uğraşmak, Türk’ü yermek etik değildir. Çirkin, mesnetsiz sözler için 4 kardeş ülke Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’dan şahsım adına özür diliyorum. Bunlar, Türk dünyasındaki gelişmeleri ile egemen ve bağımsız ülkelerin ülke çıkarlarına uygun karar alma haklarını hiçe saymaktadır. Bağımsız ve egemen her devletin, ülkesinin ve halkının çıkarları için serbestçe karar alma hakkı bulunmaktadır. Bu hakkını kullanırken ikinci bir ülkeden izin alması beklenemez. 4 kardeş cumhuriyet Çin ile Rusya Federasyonu arasında sıkışmıştır. Bundan sonra AB ile kurmuş oldukları stratejik ortaklık sayesinde kardeş devletlerin işbirliği alanlarını genişletecektir. Kardeş ülkelerin yatırıma, teknolojiye, inovasyona kavuşmaya ihtiyaçları vardır. Üstelik AB içinde birçok devlet Türkiye’nin dostudur. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Cenab İlham Aliyev’in 14 Şubat 2024 tarihinde Milli Meclisteki yemin töreninde söylediği gibi,  “Türk devletleri bir ailedir.” Bu aileye kimsenin söz söylemeye hakkı yoktur. 

          Türkiye köklü bir devlet yapısına sahiptir, kararlar alırken derin ve zengin tecrübesi ışığında, devlet aklıyla almaktadır. Türkiye’nin herhangi bir açıklama yapmaması 4 kardeş devletin aldığı kararlara saygılı olduğunu açıkça göstermektedir. Türkiye, Türk dünyasına ve Türk Devletleri Teşkilatına önem vermekte ve kardeş ülkelerle TDT çatısı altında bir araya gelmekte, üye ve gözlemci üye ülkelerin halklarının geleceğine yönelik adımlar atmaktadır. Türk Devletleri Teşkilatı NATO gibi bir savunma teşkilatı değildir. Üye ve gözlemci üye ülkelerin halkları arasında soy, dil, kültür ve tarih bağları bulunmaktadır. Türk Devletleri Teşkilatı dışında, TÜRKSOY, TÜRKPA, Türk Kültür Ve Miras Vakfı, Uluslararası Türk Akademisi, Türk Yatırım Fonu, Ortak Türk Ticaret ve Sanayi Odası gibi kuruluşlar üye ve gözlemci üye ülkelerin ilişkilerinin gelişmesine katkı sağlamaktadır. Türk Devletleri Teşkilatı halen 35 farklı alanda hazırlanan projeler üzerinde çalışmaktadır. Kardeş devletler, Türk Devletleri Teşkilatı kurulmadan yıllar önce BM tarafından meşru devlet kabul edilen GKRY’ni karşılıklılık esasına göre tanımışlardır. Tanıma tarihleri şöyledir;

AZERBAYCAN: 2 NİSAN 1992

KIRGIZİSTAN: 20 ŞUBAT 1992

KAZAKİSTAN: 2 NİSAN 1992

ÖZBEKİSTAN: 30 MAYIS 1997

TÜRKMENİSTAN: 13 KASIM 2007

          Türkiye devlet aklıyla hareket eden bir ülke olarak, kardeş ülkelerin egemenlik ve bağımsızlık haklarından doğan kararları nedeniyle bu tanımalardan sonra herhangi bir tepki göstermemiştir. 

          Herkesin şunu iyi bilmesi gerekir, TDT, NATO gibi bir savunma teşkilatı değildir. TDT hiçbir ülkeye karşı kurulmamıştır. Faaliyetlerini AB ve diğer benzer teşkilatlar gibi yürütmektedir. 

          Kardeş devletlerin GKRY ile diplomatik ilişkiler kurması, ileride KKTC’yi tanımalarına ve diplomatik ilişkiler kurmalarına engel değildir. KKTC’nin Kıbrıs’taki varlığını kimse inkar edemez. 52 yıldır Ada’da tüm devlet yapılarının oluştuğu, BM’nin muhatap aldığı bir devlettir. KKTC tanınmak için girişimlerini sürdürmektedir. Nitekim TDT’ye gözlemci üye devlet olarak kabul edilmiştir. Zaman her şeyin ilacıdır. Zamanla kardeş devletlerin de KKTC’yi tanımaları mümkün olacaktır.

          2022 yılının Kasım-Aralık aylarında Batı kaynaklı “Central Asia Barometer” araştırma enstitüsü tarafından yürütülen bir kamuoyu araştırması Orta Asya halklarının, ülkeler arası dostluk algısını ortaya koymuştur. Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan’da yapılan anketlerde Türkiye açık ara en çok dost görülen ülke olmuştur. Bu oranlar şöyledir;

TÜRKMENİSTAN: %92

KIRGIZİSTAN: %89

KAZAKİSTAN: %85

ÖZBEKİSTAN: %85

          Analizler bu tabloyu, Türkiye’nin hem halklarla kurduğu içten bağın hem de dış politikadaki denge stratejisinin yansıması olarak değerlendirmektedir. 

          4 kardeş ülkenin zengin doğal kaynakları bulunmaktadır. Çocukça, bilinçsizce telaffuz edilen 12 Milyar Avro’nun Türk devletleri açısından hiçbir önemi yoktur. AB tarafından verilecek 12 Milyar Avro Azerbaycan ve Türkiye’nin de dahil olduğu bölgedeki ulaşım koridoru projeleri için harcanacaktır. 

          Son söz olarak, Türkiye’de medyada 4 kardeş ülke hakkında yayınlanan yakışıksız, mesnetsiz yazıların birilerini sevindirdiğinin iyi bilinmesi gerekir. Bir aile olan Türk devletlerinin yöneticilerini ve halklarını incitecek haberlerin yayınlanmasından kaçınılması gerekmektedir. Türk halkının duygusallığından kaynaklanan yanlış, temelsiz, üzücü haber ve iddialar nedeniyle 4 kardeş halktan özür diliyorum. Bunlar Türk devletleri arasındaki kardeşlik ilişkilerinin gelişmesine engel teşkil etmeyecektir. Türk Devletleri bir ailedir. Hiç kimseye bu ailede sorun yaratma imkanı verilmeyecektir. 

Yaşasın Türk devletleri!

Yaşasın Türk dünyası!

Hulusi KILIÇ

Türkiye’nin Azerbaycan’daki

Sabıq Sefiri

Türk Dünyası Uzmanı