Günümüzde iş dünyası baş döndürücü bir hızla faaliyetlerini sürdürürken sert rekabet şartları iş sahiplerini ve çalışanları etik değerlerden uzaklaştırmaktadır. Çok kazanma hırsı, ayakta kalma mücadelesi, kariyer yapma ve yükselme hırsı patron ve çalışanları manevi değerlerden uzaklaşamaya ve ahlaki hassasiyetleri göz ardı etmeye zorlamaktadır.
İşte giderek uzaklaştığımız bu değerlerimize tekrar sahip çıkmazsak ve bu hasletlere bürünmezsek bu hırsın bizi bu dünyada da öbür dünyada da felakete sürükleyeceği aşikardır. Bu nedenle bu dünyada ve öbür alemde huzur içinde olmak için ferdi hayatımızda, sosyal hayatımızda ve iş hayatımızda bazı ahlaki hasletlere sahip olmamız gerekmektedir.
Ahlak ahlaktır. Bunun ferdi, sosyal veya iş ayrımı olmaz aslında. Ahlaklı insan hem kişisel hayatında hem sosyal hayatında hem de iş hayatında daima ahlaklı olur. Ancak ben burada iş hayatı üzerinden uyulması gereken ilkeleri sıralayacağım. Bir insan dürüst olmalı, adil olmalı, güvenilir olmalı ve yaşadığı topluma faydalı olmalıdır. İslâm ticaret ve iş ahlakı da dürüstlük, adalet, güven ve toplumsal fayda ilkelerine dayanır. 
İşte İslam ticaret ve iş ahlakına göre uyulması gereken temel kurallar:
1. Dürüstlük ve Şeffaflık
• Ticareti aldatma, hile yapma ve yalan söyleme olmadan gerçekleştirmek.
• Malların kusurlarını gizlememek ve müşteriyi yanıltmamak.
• Bu ilke, ticarette karşı tarafı bilgilendirme yükümlülüğünü ve aldatmama sorumluluğunu içerir. 
• Özellikle bir malın kusurlarını gizlemek, muhatabın eksik bilgisinden yararlanarak haksız kazanç sağlamak İslam ticaret ahlakına aykırıdır.
• Kur'an-ı Kerim'de bu durumla ilgili olarak şu ayet yer alır: "Ölçüde ve tartıda hile yapanların vay haline!" (Mutaffifin, 1)
• Allah Rasulü (sav) de ticarette dürüstlük konusuna şu şekilde dikkat çekmiştir: "Bizi aldatan bizden değildir." (Müslim, Îmân, 164) hadisi bu ilkeyi destekler.
• Bu ilke, ticaretin karşılıklı rıza ve adalet temelinde gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle, muhatabın bilgisizliğinden faydalanarak çıkar sağlamak hem ahlaken hem de dinen büyük bir sorumluluk ve günah olarak görülür.
2. Adalet ve Eşitlik
• Alıcı ve satıcı arasında adil bir ilişki kurmak, kimseyi zarara uğratmamak.
• Tartı ve ölçülerde doğruluğu gözetmek.
• “Ölçüyü tam yapın, eksik tartmayın. İnsanların mallarını eksik vermeyin.” (Hud, 85) ayeti bu ilkeyi vurgular.
3. Helal Kazanç
• Helal yollardan kazanmak ve haram olan işlerden uzak durmak.
• Faiz, kumar ve sahtekarlık gibi haram kazanç yollarından sakınmak.
• "Hiç kimse el emeği ile kazandığından daha hayırlı bir lokma yememiştir." (Buhari, Büyû, 15)
4. Güvenilirlik (Emanet)
• İşlerde ve ticari anlaşmalarda verilen sözlere sadık kalmak, vaadini yerine getirmek.
• Verdiği sözden dönmemek, söz vererek aldatmamak, boş vaatte bulunmamak.
• Emanete riayet etmek, doğruluk ve sözünde durmak.
• Ticarette emanet, müşterilerin, ortakların ve çalışanların haklarının korunması anlamına gelir. 
• “Emanete riayet edin; çünkü emanete riayet imandandır.” (Tirmizî, Birr, 20).
• “Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz? Yapmayacağınız şeyleri söylemeniz, Allah katında büyük bir kusur ve kabahattır.” Saf sûresi (61), 2-3
• “Münafığın alameti üçtür: Konuştuğu zaman yalan söyler, kendisine bir şey emanet edildiğinde hıyanet eder, söz verdiğinde ise sözünden cayar.” (Buharî, İman, 24).
• İmanın gereği, doğruluk ve sözünde durmaktır. Yalancılık ve sözünde durmamak ise imanla tamamen zıttır.
5. İsraf ve Savurganlıktan Kaçınmak
• Ticari faaliyetlerde ve harcamalarda ölçülü davranmak.
• “Yiyin, için, fakat israf etmeyin.” (A’râf, 31)
6. Çalışkanlık ve Sorumluluk Bilinci
• İşlerini ciddiyetle yapmak ve tembellikten kaçınmak.
• İşverenlerin çalışanlarının haklarına riayet etmesi.
• "Çalışana ücretini alın teri kurumadan önce verin." (İbn Mâce, Ruhûn, 4)
7. Toplumsal Faydayı Gözetmek
• Ticari faaliyetlerde toplumun genel yararını ve ihtiyaçlarını gözetmek.
• Karaborsacılık yapmaktan ve mal stoklayarak fiyat yükseltmekten sakınmak.
• “Kim yiyecek maddelerini (stoklayarak) pahalılaşmasını beklerse o hatalıdır.” (Müslim, Müsâkât, 130)
8. Rekabet Ahlakına Riayet
• Rakiplerin itibarını zedelememek ve haksız rekabete girmemek.
• Serbest piyasa koşullarını bozmadan, karşılıklı rızaya dayalı ticaret yapmak.
9. İstişare ve Bilgi Sahibi Olmak
• Ticaret ve iş hayatında doğru kararlar alabilmek için danışmak ve bilgi sahibi olmak.
• “Onların işleri aralarında istişare iledir.” (Şûrâ, 38)
10. Sabır ve Şükür
• Ticari faaliyetlerde sabırlı olmak, geçici kazançların peşinden koşmamak.
• Kazandığı her şey için Allah’a şükretmek.
• “Sabır, imanın yarısıdır.” (Beyhakî, Şuabü’l-Îmân, 7/479)
11. Zekât ve Sadaka Verme
• Ticari kazancın zekatını vermek ve toplumda yardımlaşmayı teşvik etmek.
• “Sadaka malı eksiltmez.” (Müslim, Birr ve Sıla, 69)
12. Hakkaniyet ve Ahlaki Sorumluluk
• İşçi-işveren ilişkisinde hakların korunması ve haksızlık yapılmaması.
• "Zulümden sakının, çünkü zulüm kıyamet günü karanlıklardır." (Müslim, Birr ve Sıla, 117)

Bu kurallar hem ferdî hem de toplumsal refahı sağlayarak İslam'ın adalet ve merhamet ilkelerini ticaret ve iş dünyasında hayata geçirmeyi hedefler.
Dr. Murat ERGÜVEN