İran'da 19 Mayıs'ta helikopter kazasında hayatını kaybeden İbrahim Reisi'nin yerine geçecek cumhurbaşkanını belirlemek için yapılacak erken seçime bir ay kala, yarışa girmeleri onaylanabilecek muhafazakâr isimlere ilişkin tablo netleşmeye başladı.

İran'da 19 Mayıs'ta helikopter kazasında hayatını kaybeden aşırı muhafazakar İbrahim Reisi'nin yerine geçecek ismi belirlemek üzere yapılacak erken cumhurbaşkanlığı seçimlerine bir ay kala, yarışa girmeleri onaylanabilecek diğer muhafazakar isimlere ilişkin tablo netleşmeye başladı.

İran hükümeti, cumhurbaşkanlığı seçiminin tarihini 28 Haziran olarak belirledi. Muhtemel adaylar Perşembe gününden itibaren beş günlük süre zarfında kayıt yaptırmaya davet edildi. Tüm adayların, dini lider Ayetullah Ali Hamaney'e sadık kişilerden oluşan ve seçilmemiş bir organ olan Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından incelenmesi gerekiyor.

Pazar günü yayınlanan haberlerde İran devlet medyası, konseyin onaylanan adayları seçimden yaklaşık iki hafta önce açıklayacağını söyledi.

Reisi, 2021'de yapılan ve katılımın rekor düzeyde düşük olduğu seçimde cumhurbaşkanı seçilmişti. Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin Reisi’nin en önde gelen rakiplerinin aday olmasını engellemesinin ardından çok sayıda İranlı seçime ilgi göstermemişti.

Bazı gözlemciler, 85 yaşındaki Hamaney'in himayesindeki ismin seçilmesini, dini liderin Reisi'yi halefi olarak tercih ettiğinin bir işareti olarak görmüştü.

Muhammed Muhbir

Gelecek ayki yarış için olası adaylardan biri, Reisi'nin ilk cumhurbaşkanı yardımcısı olan ve İran'ın İslamcı anayasasının hükümlerine göre cumhurbaşkanının ölümü üzerine bu görevi üstlenmek için sıradaki isim olan Cumhurbaşkanı vekili Muhammed Muhbir.

Nükleer İran'a Karşı Birlik (UANI) adlı ABD savunma grubunun politika direktörü ve İran siyasetinin uzun süredir gözlemcisi olan Jason Brodsky, Muhbir'in cumhurbaşkanı adayı olup olmayacağı konusunda karışık sinyaller gördüğünü söyledi.

Brodsky, VOA'nın “Flashpoint Global Crises” programı için verdiği bir röportajda diğer muhtemel adayları ele aldı.

Brodsky, dini lider Hamaney'in bir sonraki cumhurbaşkanının kim olmasını istediğine dair ne gibi sinyaller aranması gerektiği şeklindeki soruya, “Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin hangi adayları diskalifiye ettiğine bakmamız gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin bu turunda, İran medyasında konuşulan birkaç açıklanmış ve potansiyel aday var” şeklinde yanıt verdi.

Said Celili

Bunlardan biri, daha önce Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi sekreterliği yapmış ve şu anda Hamaney'in konseydeki temsilcisi olan sertlik yanlısı Said Celili.

Celili, İran'ın nükleer programını ilerletmek için agresif adımlar atılmasından yana. Tahran'ın barışçı olduğunu söylediği nükleer programı, Batılı güçlerin, İran’ın nükleer silah geliştirmeyi amaçlamasından korkmasına neden oluyor. Celili, halihazırda cumhurbaşkanlığı adaylığını açıklamış durumda.

Ali Laricani

Bir diğer isim Ali Laricani ise aday olmak için kişisel bir istek duyuyor gibi görünse de iktidardaki hükümet sisteminden, bunun için yeşil ışık alacağından emin değil. Bunun nedeni, İran Meclis Başkanı olarak görev yaptıktan sonra Laricani’nin 2021 cumhurbaşkanlığı yarışından diskalifiye edilmiş olması.

Laricani, İslam Cumhuriyeti bürokrasisinde Kültür Bakanlığı, devlet yayın kuruluşu İran İslam Cumhuriyeti Yayıncılık (IRIB) Başkanlığı, Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Sekreterliği ve meclis başkanlığı gibi görevlerde bulunmuş olması nedeniyle muhtemelen sahadaki en nitelikli potansiyel cumhurbaşkanı adayı.

Mihrdad Bezrpaş

Cumhurbaşkanlığı için adı geçen diğer isimler arasında İran Yol ve Kentsel Gelişim Bakanı Mihrdad Bezrpaş da bulunuyor. Eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın yönetiminde yer alan Bezrpaş, bundan önce öğrenci Besic milis örgütünün bir üyesiydi.

Mihrdad Bezrpaş, Hamaney'in yetiştirmekte olduğu genç “Hizbullahi” (İslam Cumhuriyeti'nin ateşli destekçileri) kuşağının bir parçası.

Perviz Fettah

Bir diğer aday Perviz Fettah ise İmam Humeyni'nin Emrinin İnfazı isimli devlete bağlı bir yapının başkanı.

Fettah aynı zamanda İran'ın en üst düzey askeri gücü olan Devrim Muhafızları Ordusu'nun eski bir yetkilisi ve ekonomiyle bağlantılı çeşitli devlet vakıf ve işletmelerinin eski başkanı.

Mostazafan Vakfı hayır kurumunu ve Devrim Mufazızları Kooperatif Vakfı'nı yöneten Fettah, çok sayıda ABD yaptırım kararının hedefinde.

Hamaney’in İran’ın bir sonraki cumhurbaşkanının seçimine odaklandığını söyleyen Brodsky, “Bu onun en büyük önceliği. İslam Cumhuriyeti'nin tarihindeki hassas bir dönemde cumhurbaşkanlığı koltuğuna güvenilir birini oturtmak istiyor” diyor.

İran'ın bir sonraki cumhurbaşkanının dört yıllık bir dönem için görevde olacağını hatırlatan Brodsky, “Hamaney bu makama uzun vadeli bir tercih yapıyor ve cumhurbaşkanlığı makamının öncelikleri açısından sorun yaratmayacak biri tarafından doldurulduğundan emin olmak istiyor” diyor.

Michael Lipin