Türkiye’nin önde gelen tarihçilerinden Prof. Dr. İlber Ortaylı, Ayasofya’nın mevcut durumu hakkında çarpıcı açıklamalarda bulundu. 1500 yıllık tarihi yapının ciddi bir restorasyon ihtiyacı olduğunu vurgulayan Ortaylı, binanın çökme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu belirtti. Ayasofya’nın hem Bizans hem de Osmanlı dönemlerinde çeşitli felaketlerden zarar gördüğünü hatırlatan tarihçi, yapının kullanımına sınırlama getirilmesi gerektiğini savundu.
İlber Ortaylı, Ayasofya’nın altındaki boşluklar ve dehlizler nedeniyle büyük bir risk taşıdığını ifade etti. “Bu gidişle Ayasofya çökecek” diyen Ortaylı, şu uyarılarda bulundu: “1500 yıllık bu hassas yapının içine kimse girmemeli. Sadece uzmanlar, belirli günlerde din adamları ya da önemli kişiler için sınırlı kullanım olabilir. Aksi takdirde, bina ciddi bir hasar alırsa Türkiye uluslararası bir sorumlulukla karşı karşıya kalabilir.” Ortaylı, Mimar Sinan’ın 16. yüzyılda yaptığı güçlendirme çalışmalarının ardından statik anlamda kapsamlı bir restorasyonun gerçekleştirilmediğini vurguladı. “Müslümanı da Hristiyanı da bu yapıyı kullanmamalı” diyerek, binanın korunması gerektiğini belirtti.
Ortaylı, Ayasofya’nın ibadet için kullanılmasının yerine başka alternatifler önerdi. “Namaz kılmak isteyenler Sultanahmet ya da Süleymaniye gibi Mimar Sinan’ın ekol camilerine gidebilir. 1500 yıllık bu hassas yapı, üstüne titrenmesi gereken bir yer. Geçmişteki restorasyonların temeli doğru değil” dedi. Tarihçi, Ayasofya’nın Geç Roma döneminden kalma narin bir yapı olduğunu ve dikkatle korunması gerektiğini ifade etti.
Ayasofya için oluşturulan Bilim Kurulu, ana kubbenin güçlendirme ihtiyacı olduğunu tespit etti. Nisan ayında başlayan restorasyon çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy tarafından “tarihin en kapsamlı restorasyonu” olarak tanımlandı. Çalışmalar kapsamında kubbenin kurşun kaplamaları sökülerek onarılıyor veya yenileniyor. Bu süreç, yapının uzun vadeli korunması için kritik bir adım olarak görülüyor.
Ayasofya’nın fiziksel durumuyla ilgili bir rehberin açıklamaları da dikkat çekti. Rehber, “Sütunlar yamuk, zemin paramparça. Üst katta binanın restorasyon ihtiyacını net bir şekilde görüyorsunuz. 6,5 büyüklüğündeki depremde oradaydım, kapılar hemen kapatıldı çünkü herkes riskin farkında” dedi. Ayrıca, müze giriş ücretlerinin yüksekliğinin yabancı turistleri rahatsız etmeye başladığını belirtti.
