Son dönemde Ermenistan'da Azerbaycan'dan gaz alımı konusu düzenli olarak tartışılıyor. Bu seçenek farklı düzeylerde değerlendirilerek görüş ve öneriler dile getirilir. İlginçtir ki, bu tür tartışmaların sonuncusu, Ermenistan'ın ana gaz kaynağı olan Rusya'nın Gazprom'unun yan kuruluşu olan Gazprom Ermenistan'ın düzenlediği bir etkinlikte gerçekleşti. Geçtiğimiz hafta düzenlenen enerji güvenliği seminerine "Gazprom Ermenistan"ın çeşitli uzmanları ve yöneticileri katıldı. 

Armen Manvelyan

Seminerde konuşan Ermeni uzman Armen Manvelyan, "Kazak-İrevan gaz boru hattı devreye girse bile, Azerbaycan'ın tamamen ekonomik nedenlerden dolayı Ermenistan'a gaz tedarik etmekle ilgilenmesi pek olası değil" dedi. Ona göre, Azerbaycan geçen yıl toplamda yaklaşık 30 milyar metreküp gaz üretti ve bunun 22 milyar metreküpü Gürcistan topraklarından geçerek TANAP aracılığıyla ihraç edildi: "Gazın bir kısmı (4-6 milyar metreküp) Türkiye'ye gitti . yılda metreküp) geri kalan 16 milyarı Yunanistan ve Bulgaristan'a, diğer kısmı (8-10 milyar metreküp) ise Trans-Adriyatik Gaz Boru Hattı (TAP) aracılığıyla İtalya'ya gidiyor. Azerbaycan'ın Ermenistan'a teorik satış için ek gaz kapasitesi sınırlıdır: Birincisi, kendisi petrol üretim ihtiyaçları da dahil olmak üzere yaklaşık 8 milyar metreküp tüketmektedir. Azerbaycan'ın kendisi bunun için yeterli doğalgaza sahip değil ve bunun bir kısmını Rusya'dan satın alıyor (açık kaynaklara göre yılda yaklaşık 1 milyar metreküp). İkincisi, Azerbaycan'ın Avrupa'ya ve Türkiye'ye ihracatını hatta iki katına çıkarma yükümlülüğü var. Avrupa pazarı onlar için (Azerbaycan için) daha cazip çünkü oradaki fiyatlar daha yüksek. Mesela Türkiye'ye metreküpü 290-320 dolara gaz satıyorlar, Ermenistan ise Rusya'dan gazı 165 dolara alıyor.

Gazprom Ermenistan Genel Müdürü Aşot Akopyan da Gazah-Erivan'ın restorasyonunun tamamen teknik açıdan tamamen gerçek bir görev olduğunu kaydetti: "Sovyet döneminde Ermenistan bu gaz boru hattı aracılığıyla gaz satın alıyordu. . Teknik olarak boruların yeniden bağlanması an meselesidir. Yeni teknolojik çözümler gerektirmez. Geriye kalan sorunlar ise sadece piyasayla ilgili değil, başka bir seviyede." 

Akopyan'a göre, gelişmiş sanayi sayesinde Ermenistan, Sovyet yönetiminin son yıllarında giderek daha fazla gaz tüketiyordu: 80'lerin sonu ve 90'ların başında - 6 milyar metreküpe kadar. Şimdi tüketimin bu yarısı azaldı: şu anda Ermenistan Rusya'dan yaklaşık 2,3 milyar metreküp gaz (2023'te 2 milyar 360,4 milyon metreküp) ve ayrıca 300-400 milyon metreküp (2023'te - 370,4 milyon metreküp) alıyor. İran'dan alıyor. Rusya'dan gelen gaz genel tüketim için, İran'dan gelen gaz ise termik santrallerin işletilmesi için kullanılıyor.

Rusya'dan gaz, 2030 yılına kadar bin metreküp başına 165 ABD doları sabit fiyatla, uluslararası piyasa fiyatlarından çok daha düşük bir fiyatla satın alınıyor.

İran'dan takas yoluyla alınıyor: Gaz, termik santrallerde elektrik üretimine yönlendiriliyor. 1 metreküp gazdan elde edilen 4,5 kW/saat enerjinin 3 kW/saat'i İran'ın kuzey illerine aktarılırken, 1,5 kW/saat'i ise dar gelirli nüfusa veriliyor. 

Ermeni tüketiciler doğalgazı şu oranlarda satın alıyor: sosyal açıdan dezavantajlı aileler - bin metreküp başına 100 bin dram (257 dolar), diğer haneler - 143,7 bin dram (370 dolar), tarımsal konular - 233,9 dolar, 10 bin metreküpten fazla tüketen işletmeler - 265,81 dolar.

Ermenistan'ın Azerbaycan'dan gaz alması konusunun son 2 yıldır aktif olarak tartışıldığını da belirtmek gerekiyor. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, bu yılın nisan ayında ADA Üniversitesi'nde düzenlenen "COP29 ve Azerbaycan için Yeşil Vizyon" uluslararası forumunda yaptığı konuşmada bu seçeneği dışlamadı: "Azerbaycan ile Ermenistan arasında uzun süredir devam eden çatışma sona ererse ve Azerbaycan için yeşil vizyon Barış anlaşması çok yakında imzalanırsa, istikrar ve güvenlik sağlanırsa, bölge ülkeleri arasında işbirliğinden bahsedebiliriz.

Çünkü aslında Güney Kafkasya ülkelerinin potansiyeli zaten biliniyor ve hangi alanlarda birlikte çalışabileceğimizi de biliyoruz. Elektrik sektöründen bahsettiniz ve üç ülkenin potansiyelini doğru tespit ettiniz. Evet öyle. Ama buraya örneğin Azerbaycan ile Gürcistan'ın doğalgaz alanında işbirliğini de eklersek, bunun karşılıklı olarak faydalı olduğunu görürüz ve bugün Gürcistan doğalgaz arzı alanında yüzde 100 güvenliği sağlamıştır. Gürcistan'da ekonominin ve sanayinin büyümesi sonucunda tüketim de her geçen yıl artıyor. Tedarikimizi her yıl arttırıyoruz ve şu anda 3 milyar metreküpe ulaştığını düşünüyorum. Azerbaycan, Gürcistan'ın doğalgaz ihtiyacının neredeyse yüzde 100'ünü sağlıyor. Potansiyel olarak, özellikle Gürcistan'a yönelik gaz fiyatının çok uygun ve uygun olduğu dikkate alındığında, Ermenistan'ın da Azerbaycan gazını satın alması mümkündür. Yakınlık ve altyapı açısından böyle bir işbirliği elbette doğal olacaktır."

Azerbaycan tarafının Zengezur koridorundan bahsederken burayı sadece demiryolu veya otoyol olarak değil, potansiyel bir bağlantı ve kablo olarak gördüğünü söyleyen cumhurbaşkanı, "Çünkü elektrik kablolarından biri Ermenistan'dan geçerse bu artabilir" dedi. ihracat fırsatlarımız Potansiyel olarak bu bir gaz boru hattı bile olabilir, çünkü bugün Nahçıvan'a doğal gaz tedarik etmek için İran'la yaptığımız anlaşmaya güveniyoruz. Yani doğalgaz İran üzerinden Nahçıvan'a gidiyor. Şu anda başka bir boru hattı inşa ediyoruz. Azerbaycan gazının Türkiye'den Nahçıvan'a taşınacağı boru hattını biz finanse ediyoruz. Ancak bu, sağ elinizle sol kulağınızı kaşımaya benzer. Ermenistan üzerinden geçerse hem herkesin faydasına olur, hem de elbette büyük bir maliyetten kurtuluruz. Birçok sorun bu şekilde çözülebilir."

Bu yılın eylül ayında Erivan'da düzenlenen II. Dünya Ermeni Zirvesi'nde konuşan Başbakan Nikol Paşinyan, barış anlaşması sonrasında Azerbaycan'dan gaz ithalatı veya transit geçiş olasılığını dışlamadığını belirtti. Aynı zamanda Azerbaycan'dan Nahçıvan'a veya Türkiye'ye uzanan transit gaz boru hattının Ermenistan topraklarından geçme ihtimalini de değerlendirdi.

İlham Şaban

Enerji konularında uzman olan İlham Şaban, Azerbaycan'ın tutumu olmadan Ermeni tartışmalarının anlamsız olduğuna inanıyor: "Genel olarak Ermeni toplumu, hayali de olsa tartışmaları seviyor. Geçtiğimiz hafta yapılan görüşmelerde Azerbaycan'ın gaz üretimi ve ihracatına ilişkin bilgilerin büyük çoğunluğunun yanlış olduğu ortaya çıktı. Öncelikle geçen yıl 30 yerine 36,4 milyar metreküp emtia gazı ürettik. Bu hacmin 23,8 milyar metreküpünü ihracata yönlendirdik. Geçen yıl Rusya'dan 1 milyar metreküp yerine 800 milyon metreküp gaz almıştık ama daha sonra iade ederek 356 milyon metreküpünü Dağıstan'a taşıdık. Biz Rusya'dan gaz almadık; borulardaki önleyici bakım nedeniyle Gürcistan ve Ermenistan'a ihracatı durdurdular. Bunun yerine bizim topraklarımızdan Gardabani'ye, oradan da Ermenistan ve Gürcistan'a dağıtıldı." 

Uzmana göre Azerbaycan, Ermenistan'a gaz sağlayabiliyor: "Bu açıdan bakınca haklı olarak Azerbaycan gazını 300-400 dolara satıyor diyorlar, neden Ermenilere daha ucuza versin?" Ermeniler Rusya'dan gazı 165 dolara alıyor... Ama Azerbaycan'ın Ermenistan'a gaz temini, Gürcistan'da olduğu gibi kendi toprakları üzerinden Nahçıvan'a boru hattı döşenmesi ve geçiş ücretinin gazla ödenmesi şeklinde olabilir. Sovyet döneminde Nahçivan'dan Erivan'a kadar 70 km uzunluğunda ana gaz boru hattı inşa edilerek dairesel bir altyapı oluşturuldu. Şu anda bile transit ücreti olarak hesaplanan gaz bu boru hattıyla Ermenistan'ın diğer topraklarına aktarılabilmektedir. Boru hattı Azerbaycan'dan Nahçıvan'a yapılırsa, Türkiye'de Iğdır'dan Nahçıvan'a inşa edilen gaz boru hattı ters yönde çalışabilir. Bu, Türkiye'nin doğu illerinin Nahçıvan topraklarından Azerbaycan gazı almasına olanak tanıyacak. Bunların hepsi uzun vadeli perspektife sahip ticari projelerdir. Azerbaycan hiçbir zaman siyasi saikli bir enerji projesi hayata geçirmiyor, tamamen ticari bir yaklaşım sergiliyor. Dolayısıyla bundan sonra ister İran'dan, ister Ermenistan'dan, ister Rusya'dan, ister Hazar Denizi ötesinden olsun ticari çıkarlar esas alınacaktır. Bu açıdan bakıldığında Ermenistan'a gaz verilecekse bu adım ticari çıkarlar açısından değerlendirilip atılacaktır."

Bu arada son dönemde Azerbaycan'dan Ermenistan'a gaz satışı konusu Rus basınında düzenli olarak gündeme getiriliyor. Bu konuda Ermeni yetkililere sorulan soruların yazarları genellikle Rus kökenli medya kuruluşlarının çalışanlarından gelmektedir. Öyle görünüyor ki Rusya, Azerbaycan'ı zaten Ermenistan gaz pazarında rakip olarak görüyor ve bu nedenle Erivan'ın gaz arzındaki vazgeçilmez rolünü mümkün olduğunca çeşitli çevrelerin diliyle dile getiriyor. Rusya'da, önümüzdeki birkaç yıl içinde Azerbaycan'ın gaz ihracat imkanlarının önemli ölçüde artacağını ve Ermenistan'a gaz tedarikinin tamamının mümkün olacağını açıkça biliyorlar. Dolayısıyla Rus gazının Ermeniler için çok değerli olduğu fikrini ortaya attılar.

Resmi istatistiklere göre Azerbaycan bu yılın 8 ayında Rusya'dan 26 milyon 204,85 bin dolar değerinde 141 milyon 647,86 bin metreküp gaz ithal etti. Aynı dönemde Türkmenistan'dan ithalat ise 48 milyon 913,77 bin dolar değerinde 326 milyon 91,77 bin metreküp olarak gerçekleşti. 

Geçen yılın aynı döneminde Rusya'dan 800 milyon 665,76 bin metreküp, 143 milyon 225,18 bin dolar, Türkmenistan'dan ise 172 milyon 963,95 bin dolar değerinde 1 milyar 215 milyon 579,81 bin metreküp gaz alınmıştı.

Dünya SESSİZ