Bir mimar güzel bir bina yaptığında uzaktan durur ve gururla bakar... 28 Mayıs 1918'de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'ni kuranların ona dışarıdan bakıp gurur duymaya pek vakti olmadı. Muhtemelen dünya tarihinde buna benzer pek çok kısa ömürlü devlet, yapı ve ittifaklar olmuştur. Bunların yıkıntıları üzerinde belki daha sağlam temellere sahip devletler ortaya çıktı, yıkıldı ve yeniden kuruldu...

Ama belki de Cumhuriyetimizin akrabası gibi değildi... Bizden sakladıkları gerçeği, SSCB denilen yapının yıkılmaya yüz tuttuğu ve yıkıntıların altında o Cumhuriyetin izlerinin görüldüğü bir dönemde öğrendik. O yıkıntıların altından çıkış tarihimizde Üç Renkli Bayrağımız, Marşımız ve Armamız vardı... Bu bizim en büyük tesellimizdi. O adamlar bize bir miras bırakıp yabancı diyarlara gittiler...

Garip mezarlıklarda kimlerimiz var?

Muhammed Emin Resulzade-Mazar Ankara'da.
Alimardan Bey Topçubaşov'un Paris'teki mezarı.
Fatali Khan Khoysky-Mezar-Tiflis.
Muhammedhasan Hacinski-Mezar-Tiflis.
Ahmet Bey Ağaoğlu'nun mezarı İstanbul'dadır.
Rahim bey Vakilov-Mezar-Tiflis
Hamid bey Shakhtakhtinsky-Ölüm yeri Arkhangelsk.
Ekber Ağa Şeyhülislamov - Ölüm yeri Paris...

Bunu defalarca yazdım: Devlet kurmak şüphesiz Allah'ın seçilmiş kuluna verdiği bir görevdir, bunu her insanın yapamayacağı bilinmektedir. Bu Kehanet değil. Ama ne olursa olsun öyle bir vergi ki, bu işi yapmanız, ne pahasına olursa olsun bu devlet olma fikrini yaymanız, taraftar toplamanız, benzer düşünen insanları aramanız ve o fikir gerçekleşene kadar geri adım atmamanız gerekiyor. Ya darağacı sizi bekliyor, ya şehitlik ya da sürgün. Bana göre tarihin en ilginç ve değerli şahsiyetleri, bu toprakları devlet haline getirenlerdir.

Devletimizi kuran adamları kovmakla kalmadılar, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti denilen devletimizi de bizden sakladılar. Devleti mi saklıyorsunuz? İnanılmaz görünüyor ama olan tam da buydu! Doğu'nun ilk demokratik parlamenter cumhuriyetini kuran şahsiyetler tarih kitaplarına düşman olarak damgalanmıştır. Henüz yok edilmemiş bu fikirlerin tohumlarını taşıyan aydınlarımız 1937 yılında ya kurşuna dizildi ya da sürgünde çürümeye bırakıldı.

Cumhuriyet Bayramı'nda en çok İngiltere Krallığı anılır. Azerbaycan'ın bu zor günlerde neden Bakü'ye asker gönderdiğine dair tarihi yeniden anlatmanın anlamı yok. Ermenileri Osmanlı'ya karşı nasıl kullandıkları, Azerbaycan'ın bağımsızlığı da bilinen gerçeklerdir. Hatta İngiliz hükümetinin bile Ermenilerin aklına "Büyük Ermenistan" hayalinin yerleşmesinde özel bir rolü olmuştur. Tarihsel olarak monarşist değiliz, cumhuriyetçilik bize daha yakındır, Muhammed Emin Resulzade'ye olan sonsuz sevgimizin ve sempatimizin temel nedeni budur!

Muhammed Emin Resulzade ve talebelerinin büyüklüğü, devleti ilan etmeleri, onun demokratik temellerini, yönetimini, kalkınma ilkelerini, dinin temel görüşünü oluşturmalarıyla sınırlı değildir. 20. yüzyılın başında bu kadar anlamlı bir bayrağı yaratıp dikmek erkeklerin işiydi.

Şüphesiz Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ancak son 5 yıllık faaliyetiyle bu devletin kurucularının tüm isteklerini yerine getirebildi. "Karabağ Azerbaycan'dır" diyen Başkomutan, bu tarihi, olağanüstü sorumlu görevi yerine getirmiştir. Azerbaycan'ın belini düzeltti, halkın kırılan gururunu onardı, Cumhuriyeti yıkanlarla iş birliği yapan Ermeni lobisinin 100 yıllık planlarını yerle bir etti. O, Azerbaycan halkının gönlünde ve tarihinde öyle yüksek bir yere yerleşmiştir ki, Cumhuriyetin kurucuları gibi ne düşmanın eli ne de şöhreti ona ulaşabilmektedir...

Bu mübarek günün arifesinde elbette Azerbaycan'ın özgürlüğü uğruna ölenleri büyük saygıyla anıyoruz.

Devletimiz daim olsun!

Nazım SABIROĞLU