İnsan hakları aktivisti ve araştırmacı Gene Bunin’in “Şahit.Biz Sitesi” 27 Mart’ta 60’tan fazla tanınmış Uygur aydını, din adamı ve yazarının biyografilerini içeren bir liste yayınladı.

Merkezi Şehir Urumçi’de bulunan “Xinjiang Üniversitesi” gibi üniversitelerden süresiz ve 15 yıldan fazla hapis cezasına çarptırılan profesörlerin isimleri arasında Rahile Davut, Arslan Abdulla, Gayretcan Osman, Abdulkadir Celalidin, Abdul Basir Şukri vb. çok sayıda aydın isimler yer alıyor. 

Ayrıca Çin’de hapsedildikten sonra ölen Abdurrahman Abey, profesör Abdulkerim Rahman gibi gazeteci ve yazarların yanı sıra, üst düzey Uygur aydınları, din alimleri, hapishanede şehit düşen Muhammed Salih Damolla, Abidin Eyyub Damolla, gibi tanınmış kişiler, yurtdışından gelen görgü tanıklarının ifadeleri, bunları yakından tanıyanlar, bağımsız medya bağlantıları ve insan hakları kuruluşlarının çağrı ve açıklamaları da detaylandırılıyor.

Listenin ilk sırasında yer alan uluslararası alanda tanınırlığı bulunan ünlü Uygur akademisyen Rahile Davut geliyor. Uygur folkloru üzerine kapsamlı yazılar yazan önde gelen akademisyenlerden biri olan Davut, Çin’in işgali altındaki Doğu Türkistan’da geniş çaplı baskısına maruz kalan bir milyondan fazla Uygur ve diğer Müslüman Türk halkından biri. Şu anda Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan kızı Akida Polat, AFP’ye, annesinin dünya çapındaki üniversitelerdeki akademisyen arkadaşlarının Pekin üzerinde baskı oluşturmaya yardımcı olabileceğini umduğunu söyledi.

2018 yılından bu yana esaret altındaki Uygur aydınlarının listesini yayınlayan ve listeyi sürekli güncelleyen insan hakları savunucusu Abdulveli Eyup da bu konuyla ilgili RFA’ya konuştu. Keyfi tutuklanan Uygur aydınları arasında profesörlerin çoğunun 60 yaşın üzerinde olduğunu ve hayatlarının sürekli tehlike altında olduğunun bilindiğini söyledi. Dolayısıyla bu konudaki endişeler artık giderek güçleniyor.

Listede ayrıca cezaevinde ölen ve cezaevinden çıktıktan sonra önde gelen Uygur aydınlarının, din alimlerinin ve tanınmış kişilerin isimleri de yer alıyor. Bu konuda konuşan Abdulveli Eyup, bu kişiler arasında tanıdığı bazı Uygur aydınları ve alimlerinin de bulunduğunu söyledi.

Abdulveli Eyup konuşmasında, hapishanede ölen Uygur Müslümanları arasında Abdulkerim Rahman’ın yanı sıra yazar Abdulla Saut, din alimi Abidin Eyup Damolla Hajim, Muhammad Salih Damolla Hajim, Ablimit Damolla Hajim, Abdulahad Berat Mahsum Hacim ve Ablimit Damolla Hajim’in de bulunduğunu belirtti.

Listede yer alan esir Uygur Müslümanları arasında pek tanınmayan ve 60 yaş üstü bazı sıradan Uygurlar da bulunuyor. Bu belgede Çin hükümeti bu kişileri, sözde suç gerekçelri olarak; çocuklarını Mısır ve Türkiye gibi ülkelere din eğitimi almaları için göndermek, normal dini faaliyetlere katılmak ve Suudi Arabistan ve Türkiye gibi ülkeleri ziyaret etmek de dahil olmak üzere dini aşırılık suçlarından yargıladı.

Doğu Türkistan’daki insan hakları ihlallerine direnen ya da itiraz eden aydınlar da, komünist yönetime bağlı hatta Pekin’le birlikte hareket eden akademisyenler de “Toplama kampı” veya hapishanelerde.