Çin, hafta başı Moskova’ya gidecek olan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geleceğini ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Vladimir Zelenskiy ile de bir video konferans görüşmesi gerçekleştireceğini aktardı. Gelişmeler, Çin’in savaşan tarafları müzakere masasına oturtmaya çalışabileceğinin işareti olarak değerlendiriliyor. Euronews’ün haberine göre Pekin, geçtiğimiz haftalarda Rusya-Ukrayna savaşını sona erdirmeye yönelik 12 maddelik bir barış planı sunmuştu. Çin Dışişleri Bakanlığı her ne kadar Şi’nin Putin ya da Zelenskiy ile görüşme planını doğrulamasa da, her iki tarafla da iletişim halinde olduğunu açıkladı. Hem Ukrayna hem de Rusya tarafı Çin’in ateşkes planını ilk etapta olumlu karşılamıştı. Çin, Ukrayna savaşının sona erdirilmesinde tarafları uzlaştırabilir mi? Çin’in ve diğer ülkelerin Ukrayna’da barış ihtimalini değerlendirirken göz önünde bulundurulması gereken hususlardan bazıları:

Çin neden arabulucuk yapmak isteyebilir?

Çin geleneksel olarak diğer ülkelerin çatışmalarına, özellikle de daha uzak olanlara müdahale etmeme ilkesine bağlı kaldı. Ancak analistler, geçen hafta Pekin’de Suudi Arabistan ve İran arasında imzalanan barış anlaşmasının, Şi’nin yönetiminde sorumlu bir büyük güç olarak kendini gösterme amacını vurguladığı görüşünde. Reuters haber ajansına konuşan Hong Kong Şehir Üniversitesi’nden hukuk profesörü Wang Jiangyu, bu durumu “Şi, küresel sahnede etkisi en azından ABD liderine eşit bir devlet adamı olarak görülmek arzusunda” sözleriyle açıkladı. Uzmanlara göre barışa aracılık etme çalışmalarının hızlı çözüm sunma olasılığı düşük olsa da, Çin için yüksek getiri sağlayabilecek düşük maliyetli bir girişim. Çin ayrıca Rusya’nın yanında olduğu eleştirilerini de bertaraf etmek istiyor.

Çin nasıl bir rol üstlenmek istiyor?

Çin’in Suudi Arabistan ve İran arasındaki oynadığı rolü Ukrayna ve Rusya arasında oynayabileceği rolle kıyaslayan uzmanlar, Rusya ve Ukrayna’yı müzakere masasına getirmenin daha zor olacağının altını çiziyor. Türkiye’nin geçen yıl savaşın başlamasından sonraki haftalarda İstanbul’da sonuçsuz kalan diyalog girişimi bu zorluğun bir göstergesi. Washington merkezli Stimson Center’ın Çin Programı Direktörü Yun Sun, “Suudi Arabistan ve İran aslında konuşmak ve ilişkileri geliştirmek istiyordu, Rusya ve Ukrayna ise en azından şimdilik istemiyor.” diye açıkladı. Ancak Şi’nin bir arka kanal görevi görebileceğini belirten Yun, bunun her iki tarafın da savaştaki tutumlarını sertleştirmesiyle şimdilik pek olası görünmeyen görüşmelere doğru bir ivme kazandırabileceği görüşünde.

Çin’in elinde hangi kozlar var?

Bazı uzmanlar Rusya üzerinde daha fazla nüfuzu olan Çin’in arabuluculuk yapmak için Türkiye’den daha iyi konumda olduğunu düşünüyor. Rusya’nın en önemli müttefiki olan Çin, Rus petrolünü satın alıyor ve Batılı ülkelerin uzak durduğu Rus malları için bir pazar sağlıyor. Oxford Üniversitesi’nden Rusya uzmanı Samuel Ramani, Çin’in Ukrayna üzerinde de bazı kozları olduğunu ve Ukrayna’nın, ülkenin yeniden inşası için Çin’den destek alma şansını baltalamak istemeyeceğini belirtiyor. Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı işgal etmesinin ardından Çin’in Ukrayna ile ticaretini arttırdığına ve ilhak edilen bölgeyi Rusya olarak tanımadığına dikkat çeken Ramani, “En önemlisi Zelenskiy, Çin’i Rusya’yı silahlandırmaya başlayacak kadar kışkırtmak istemiyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Çin dürüst bir arabulucu olabilir mi?

Öte yandan bazı uzmanlar, Çin’in Rusya ile yakın bağları olmasının, Çin’in arabuluculuk rolüne şüphe düşürebileceği görüşünde. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden günler önce Pekin ve Moskova “sınırsız ortaklık” ilan etmişti. Çin savaşın başından bu yana barış çağrısında bulunurken, NATO’nun doğuya doğru genişlemesiyle Rusya’yı tehdit ettiği ve Ukrayna’nın Batılı müttefiklerinin tank ve füze tedarik ederek savaşın alevlerini körüklediği yönündeki Rus pozisyonunu büyük ölçüde yansıtmaya devam etti. German Marshall Fund’da kıdemli araştırmacı olan Andrew Small, Çin’in barış için üzerine düşeni yapıyor olarak görülmek istediğini ancak Putin’e savaşı durdurması için baskı yapmaya ve Rusya ile ilişkilerini feda etmeye hazır olmadığı görüşünde. Small’a göre “Pekin ne ağırlığını ortaya koydu ne de Rusya’yı bir şey yapmaya zorlamaya çalıştı”.