Isı stresi. Orman yangını dumanından akciğer hasarı. Artan sıcaklıklar nedeniyle hastalık taşıyan sivrisineklerin yeni bölgelere yayılması. Bu hafta halk sağlığının iklim değişikliğinden etkilenme ve kötüleşme yollarından sadece birkaçı. Bunlar ilk kez Birleşmiş Milletler (BM) yıllık iklim zirvesi COP28'de mercek altına alındı. Hükümet bakanlarının, insanları, halk sağlığında onlarca yıldır kaydedilen ilerlemeyi geri alma riski taşıyan iklim değişikliğinin yol açtığı sağlık tehditlerinden korumanın yollarını tartışması bekleniyor.

Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre uzmanlar, 2030 yılına kadar bu tehditlerden yalnızca dördünün (yetersiz beslenme, sıtma, ishal ve sıcaklık stresi) dünya çapındaki toplam ölüm sayısını yılda 250.000 artıracağını tahmin ediyor. Küresel sağlık kar amacı gütmeyen Malaria No More'un genel müdürü Martin Edlund, "Aşırı hava olayları, aşırı sağlık olaylarına dönüşüyor" dedi. İklim değişikliğinin bugün dünya çapında insanların sağlığına nasıl zarar verdiğini ve ülkelerin gelecekte neler bekleyebileceğini burada bulabilirsiniz.

Bulaşıcı hastalıklar
Dang humması ve sıtma, Batı Nil ve Zika gibi virüsleri taşıyabilen sivrisinekler, artan sıcaklıklar ve sağanak yağmurların üremeleri için daha uygun koşullar yaratmasıyla dünyanın yeni bölgelerine taşınıyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, rapor edilen dang humması vakaları 2000'de yaklaşık yarım milyondan 2019'da 5 milyonun üzerine çıktı. Edlund, yalnızca bu yıl Brezilya'daki vakaların beş yıllık ortalamaya göre yüzde 73 arttığını ve Bangladeş'in rekor bir tropikal ateş salgını yaşadığını söyledi.

İklim değişikliğinin sıtma üzerinde de öngörülemeyen bir etkisi var; DSÖ'nün Dünya Sıtma Raporu'na göre 2022'de önceki yıla göre 5 milyon daha fazla vaka rapor edildi ve toplam sayı 249 milyona ulaştı. Rapora göre örneğin Pakistan'da geçen yıl yaşanan sel, ülkedeki sıtma vakalarında yüzde 400 artışa neden oldu. Bu hastalık Afrika'nın geçmişte sivrisinekler için soğuk olan yüksek ülkelerine de sıçradı. Gelecek yıl piyasaya sürülmesi beklenen iki yeni sıtma aşısı, yayılmayla mücadele konusunda bir miktar umut sunuyor.

Kirli su
İklim değişikliğinin neden olduğu fırtınalar ve seller, su kaynaklı diğer hastalıkların daha yaygın hale gelmesine olanak tanıyor. Kirlenmiş gıda ve su yoluyla yayılan bir bağırsak enfeksiyonu olan koleraya karşı onlarca yıldır kaydedilen ilerlemenin ardından, hastalığı neredeyse tamamen ortadan kaldırmış olan ülkeler de dahil olmak üzere vaka sayısı yeniden artıyor. Tedavi edilmezse kolera saatler içinde ölüme neden olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, 2022'de 44 ülkede kolera vakaları rapor edildi; bu, 2021'e göre yüzde 25 artış anlamına geliyor. Kasırgaların, sellerin ve kuraklıkların temiz suya erişimi kesintiye uğratması ve bakterileri barındırması üzerindeki etkisi vurgulanıyor. Son hastalık salgınları da çok daha ölümcül oldu; DSÖ'ye göre ölüm oranı son on yılda kaydedilen en yüksek oran oldu. İklim değişikliği de ishalin daha da kötüleşmesine neden oluyor. İshal, 5 yaş altı çocuklarda zatürreden sonra ikinci sırada gelen ölüm nedenidir ve her yıl yarım milyondan fazla çocuğun ölümüne yol açmaktadır.

Aşırı sıcaklık ve dumanlı gökyüzü
Küresel ısınmanın en belirgin etkilerinden biri olan sıcaklık stresinin, önümüzdeki yıllarda sıcaklıklar artmaya devam ederken yüz milyonlarca insanı etkileyeceği tahmin ediliyor. Lancet tıp dergisinin geçen ay yayınladığı bir rapora göre, dünyanın sanayi öncesi ortalama sıcaklıktan yaklaşık 1,1 derece daha sıcak olduğu bilindiğinde, insanlar 2022'de ortalama 86 gün boyunca tehlikeli derecede yüksek sıcaklıklarla karşılaştı. Rapora göre, dünya sanayi öncesi seviyelerin 2 derece üzerinde ısınırsa, yıllık ısı ölümleri dört katına çıkabilir. Nature Medicine dergisinin temmuz ayında yaptığı araştırmaya göre, 2022 yazında Avrupa'daki sıcak hava dalgalarında yaklaşık 61.000 kişi öldü.

Sıcaklar ormanları da kuruttu ve son yıllarda dünyanın büyük bir kısmında büyük yangınlara neden oldu. Eylül ayında Nature dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre, 2010'da başlayan on yıl boyunca 2 milyardan fazla insan yılda en az bir gün orman yangını dumanından kaynaklanan sağlıksız hava kirliliğine maruz kaldı. Bu, önceki on yılla karşılaştırıldığında yüzde 6,8'lik bir artışa işaret ediyor. Kâr amacı gütmeyen kuruluş The American Thoracic Society'ye göre, Amerika Birleşik Devletleri'nde orman yangınlarından kaynaklanan hava kirliliği artık her yıl 4.000 ila 28.000 kişinin ölümüne neden oluyor.