Beş bin ordu, iki garnizon hazır... - Moskova'nın şok eden Kafkas planı

Kapalı bir toplantıda Paşinyan, Erivan'ın güvenlik alanında yeni ortaklar aradığını açıkladı; Rusya, Gümrü ve Erebuni'deki üslerini kaldıracak mı, yoksa...? 

Erivan'ın yeni güvenlik ortakları arayışı ve Paşinyan hükümetinin Rusya karşıtı davranışları yakından takip ediliyor. Son olarak Paşinyan, CSTO'nun Minsk toplantısına katılmayı reddetti. 

"Kremlin, Paşinyan'ın Minsk'te düzenlenecek CSTO toplantısına katılmayacak olmasından üzüntü duymaktadır." Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov bunu söyledi. "Bu tür toplantılar notları karşılaştırmak ve fikir alışverişinde bulunmak için iyi bir neden. Moskova, her hükümetin veya devlet başkanının kendi programı ve koşulları olabileceğinin bilincindedir. CSMT güncelliğini koruyor ve blok içinde düzenlenen toplantılar bu etkileşim formatına olan talebi gösteriyor" dedi.

 Ermenistan'ın "Geçmiş" yayınında, Paşinyan'ın bazı uzmanlar ve medya temsilcilerinin katılımıyla gerçekleştirdiği kapalı toplantıda ülkenin dış politika vektöründe değişiklikler olduğunu kaydettiği yazıyor. Başbakan ayrıca, başta İran olmak üzere bazı yabancı ortakların ülke siyasetindeki bu dönüşe karşı çıkması nedeniyle değişikliğin resmi olarak açıklanmayacağını da söyledi. Kapalı bir toplantıda, dış politikadaki değişim sürecinin zaten başladığını ve devam ettiğini ve sakin ve "yumuşak" bir şekilde gerçekleşeceğini de sözlerine ekledi. Paşinyan ayrıca CSTO ve BDT'nin faaliyetlerine katılmayacağını da duyurdu. Ayrıca hükümet halihazırda bu yapıların yerine yenilerini arıyor ve bunların yakında bulunacağından emin.

"Avrupa Birliği, Rusya'yı Orta Asya ve Transkafkasya'dan çıkarma planlarını gizlemiyor, ancak başarılı olamayacak." Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, görünüşte bariz olan stratejik rekabete yanıt verdi. "Avrupa Birliği bizi hiçbir şekilde dizginleme, Orta Asya'dan ve Güney Kafkasya'nın dışına itme niyetini gizlemiyor. Bu işe yaramayacak. Tarihsel olarak buradayız ve hiçbir yerde kaybolmayacağız. Ortaklarımız ve müttefiklerimiz bunu çok iyi biliyor" dedi diplomatik ofis başkanı. 

Lavrov'un "tarihsel olarak buradayız" sözlerinin Ermenistan'a ait olduğu ve bir mesaj olduğu kuşkusuzdur. Gümrü'deki 102'nci askeri üssün yaklaşık 5 bin personele sahip olduğunu da belirtmek gerekiyor. 1995 yılında kurulmuş olup, devletlerarası anlaşma kapsamında BDT'nin Müşterek Hava Savunma Sistemi çerçevesinde 49 yıl süreyle muharebe görevinde bulunmaktadır. Bu anlaşmaya göre Rusya'dan herhangi bir vergi alınmıyor. Üssün temeli Transkafkasya Askeri Bölgesi'nin 127. motorlu tüfek bölümüydü. 

2006-2007'de Rus Kuvvetleri Grubunun Transkafkasya'daki karargahı, personel ve silahların bir kısmı da dahil olmak üzere Gürcistan topraklarından buraya devredildi. Üssün iki garnizonu var: Gümrü ve Erivan'da. Havacılık bileşeni Erebuni havaalanında bulunmaktadır. Üs, "S-300" uçaksavar füze kompleksi ve "MiG-29" savaş uçaklarıyla donatılmıştır. Üsse tedarik edilecek kargonun bir kısmı hava yoluyla, bir kısmı da Gürcistan topraklarından geçiyor. Siyaset bilimci Aleksey Naumov, güvenliğin garantörü olarak Rusya'nın yerine Batı'yı koyma girişiminin sadece Rusya'yı değil, Azerbaycan ve Türkiye'yi de protesto edeceğine inanıyor. "Ermenistan'ın başka seçeneği yok, çünkü Rus askeri üssünden ayrılmak güvenlik seviyesini önemli ölçüde düşürecektir. Ermenistan'ın Güney Kafkasya'da Batı'nın ileri karakolu olamayacağı açıktır" dedi.

Siyaset bilimciye göre askerlerin Gümrü'den çekilmesi ne Moskova ne de Erivan açısından kârlı değil: "Rusya'nın Gümrü'deki üssü, Güney Kafkasya'daki nüfuzunu sürdürmek ve Ermenistan'ın devletini korumak için gerekli. Siyasi seyrindeki tüm dalgalanmalara rağmen hâlâ müttefik olarak Erivan'a ihtiyacımız var. Rusya Gümrü'deki askeri üssünden vazgeçmeyecek. Paşinyan'ın Batı'ya yöneldiğini görüyor ama askeri alanda ilişkilerin kesilmesine kendisi öncülük etmeyecek. Paşinyan Rusya dışında müttefikler bulmaya çalışıyor. Sonuç olarak karmaşık ve gergin bir durum ortaya çıkıyor. Bunu Lavrov'un açıklamasında, Ermenistan'ın bitmek bilmeyen Rus karşıtı histerilerinde ve Kremlin'in hâlâ sabırlı bekleyişinde görmek mümkün. Peki Putin'in son çare tepkisi ne olacak: Gümrü'deki birliklerini Ermenilere karşı kullanmak mı, yoksa üssü sessizce geri çekmek mi? 

Gabil Hüseyinli

Profesör Gabil Hüseyinli'nin "Yeni Müsavat"ı anlattığı gibi bu sorunun cevabını Lavrov'un açıklamasında aramak gerekiyor. Ona göre Rusya'nın baş diplomatının bu açıklaması Ermenistan'a bir işaretti: "Görünüşe göre Rusya direnme niyetinde. Ancak önceki direniş potansiyeli kalmadı. Bu ülke zayıflıyor, Ukrayna savaşından önce hiçbir gücü kalmadı, dolayısıyla yavaş yavaş Orta Asya'yı ve Güney Kafkasya'yı terk edecek. Karşılığında bazı adımlar atabilir, isyan çıkarmaya çalışabilir ama Rusya bölgede eskisi kadar hakim ve hakim olamayacaktır." 

Elhan Şahinoğlu

Analist Elhan Şahinoğlu'na göre Paşinyan ve Avrupa Birliği, Rusya'ya karşı ortak bir oyun oynadı. Ona göre Avrupa Birliği, iddiaya göre Azerbaycan'ın Ermenistan topraklarına müdahale etmesi tehlikesi nedeniyle Ermenistan'daki gözlemci misyonunun sayısını artırıyor: "Aslında Erivan ve Brüksel'in gözlemci misyonunun sayısını artırma planı, Azerbaycan tehlikesiyle ilgisi yok. Avrupa Birliği misyonunun Ermenistan'da sayısının artması sadece Rusya ile ilgilidir. Erivan ve Brüksel, "Azerbaycan tehdidi" bahanesiyle Rusya'yı Ermenistan'dan çıkarmaya çalışıyor. Bu bizi ilgilendirmiyor. Ermenistan ile Rusya arasındaki sorun da budur. Ancak şu da var ki, Rusya'nın Güney Kafkasya'ya etki yeteneği azalırsa bu Azerbaycan'ın da işine gelir." 

Ramiya Memmedova

Siyasi yorumcu Ramiya Mammadova, Gümrü'deki üssün Erivan'a doğru ilerlemesini şu anda mümkün görmüyor: "ABD, istihbaratını Ermenistan'a yerleştirdi, Fransa da bölgede askeri varlık kurmaya çalışıyor. Böyle bir durumda, Başka bir ülkeye ait ordunun üsten ayrılarak Ermenistan'da askeri darbe yapmasına çok sert tepkiler gelecektir. Her durumda Ermeni ordusu Rusların eylemlerine seyirci kalmayacaktır. Şimdilik bu senaryoyu hariç tutuyorum. "Belki de Ermenistan'da isyan ve kaos yaşanırsa istikrarı sağlamak adına Rus birlikleri müdahale edebilir." 

Emil SALAMOĞLU