Akıllı ilaçlar kemoterapiden daha az yan etkiye sahip

Tıpta yaşanan gelişmeler kanser tedavisini de şekillendiriyor. Tümör varlığında gündeme gelen akıllı ilaçlar, tedavi sürecini kolaylaştırırken başarı oranlarını da artırıyor.

Akıllı ilaçların hedefe yönelik tedaviler olduğundan bahseden Tıbbi Onkoloji ve Hematoloji Uzmanı, Onkolojik Bilimler Koordinatörü Prof. Dr. Necdet Üskent, “Bu ilaçlar tümörü tanıyarak direkt ona yöneliyor. Bu sayede sadece kanserli hücreler hedefleniyor ve sağlıklı hücreler korunuyor." dedi.

Üskent, "Çoğu hastanın korkuyla yaklaştığı geleneksel kemoterapide ise; saç, tırnak ve kemik iliği gibi çoğalması gereken hücreler de tedavi sırasında etkilenebiliyor. Akıllı ilaç seçeneğinde ise bu yan etkiler en aza indirilerek sadece tümörler yok ediliyor.” ifadelerini kullandı.

Akıllı ilaçların kemoterapiyle kıyaslandığında daha az yan etkiye sahip olduğunu Üskent, “Ameliyat ve kemoterapi ihtiyacını azaltan akıllı ilaçlardan, akciğer kanserlerinin yüzde 10 ila 15’inde yararlanılabiliyor. Bu oran genetik farklılıklar nedeniyle Filipin, Çin ve Japonya’da yüzde 25-30’lara çıkabiliyor.  Hatta hiç sigara içmemiş kadın bir hastada başarı oranının yüzde 50-60’ları görebildiğini söylemek mümkün. Ayrıca akıllı ilaç tedavisine başvurabilmek için kanserin erken evrede teşhis edilmesi gerektiği düşünülse de aslında tam tersi şekilde, kanserin yayınlık kazandığı durumlarda daha sık kullanıyoruz.” dedi.

Kanserli hücre fotokopi makinesi gibi çalışıyor

Normal bir hücrenin kendisine sinyal gelmediği sürece çoğalmayacağından bahseden Üskent, “Hücre, gelen sinyali; üstündeki anten diyebileceğimiz reseptörlerle algılıyor ve komuta merkezi olan çekirdeğe iletiyor. Kanser hücresinde bu süreç otomatikleşiyor ve fotokopi makinesi gibi hücre çoğalması yaşanıyor. Bu sinyali bloke edebildiğimizde hücrenin kontrolsüz yayılımını da durdurabiliyoruz. Ya da bir başka akıllı ilacın çalışma prensibinde olduğu gibi kanserli hücreye “Senin işin artık bitti, intihar etmelisin” diyoruz. Normal şartlarda bir yaranın iyileşmesi için hücreler çoğalarak dokuyu örüyor ve iyileşme tamamlandığında bu çoğalma durduruluyor. Sağlıklı hücrede var olan bu programlı hücre ölümü, kanserli hücrede bulunmuyor. Kanser hep yaşamaya çalıştığı için ona bu programı hatırlatan yeni ilaçlar da çıktı. Yani akıllı ilaçların en akıllısı hedefi güdümlü füze gibi buluyor, bazısı da hücreye yönelmiyor ama mikro çevre dediğimiz hücrenin etrafındaki komşularına gidiyor yani hücreyi besleyen damarları hedefliyor. Bunun sonucunda kanlanmayan kanser hücresi yok oluyor” açıklamasında bulundu.

Saç rengi değişikliği ya da akne problemi yaşanabiliyor

Kemoterapiyle karşılaştırıldığında daha az yan etkiye sahip olsa da akıllı ilaçların da olası tesirlerini bilmenin önemli olduğunu söyleyen Üskent, “Tedavi sırasında örneğin saç hücrelerine giden çoğalma sinyali de ilaçlar tarafından bloke edilebildiği için, saç rengini oluşturan genler de olumsuz etkilenebiliyor. Bu durum saç renginde değişikliklere yol açabiliyor; örneğin siyah saçlar sarıya dönebiliyor. Kanserin türüne göre değişiklik gösterse de akıllı ilaçlar aracılığıyla durdurulan çoğalma sinyali aynı şekilde ciltte de akne veya kuruluk gibi dermatolojik sonuçlar doğurabiliyor. Ancak bunların genellikle yönetilebilir ve geçici yan etkiler olduğunu unutmamak gerekir.” şeklinde konuştu.

Akıllı ilaç kullanımını mutasyonun türü belirliyor

Hastanın akıllı ilaç tedavisine uygun olup olmadığının, mutasyonun türüne göre belirlendiğini ifade eden Üskent, “Örneğin meme kanserinde sıklıkla karşılaşılan HER2 bozukluğu hedeflendiğinde akıllı ilaçlarla büyük başarı sağlanıyor. Hatta bu ilaçlar operasyon öncesinde kullanıldığında tümör tamamen yok olabiliyor. Bu da bize ileride, kanser tedavisinde ameliyata gerek kalmayabileceğini işaret ediyor. Mutasyon aynı ise ister akciğer ister meme isterse de mide, tümör hangi organda olursa olsun başarılı sonuçlar elde edebiliyoruz. Yani buradaki önemli nokta kanser türünden çok mutasyonun türü. Hastanın akıllı ilaçlara uygun olup olmadığını iki-üç gün içinde sonuçlanan genetik testlerle anlayabiliyoruz” dedi.

İlaç tedavisi dört-beş yıl sürebiliyor

Akıllı ilaçların amacı kanseri kronikleştirmek, durdurmak ve stabilize etmek diyen Üskent, “Tedavi esnasında ilaçların düzenli bir şekilde alınması önemli çünkü sinyalin kesilmesi hücreyi çoğalmak için serbest bırakmak anlamına gelir. İlaca devam süresi bu yüzden dört-beş seneyi bulabiliyor. Kimi zaman da ölmek istemeyen hücre bu ilaçlara karşı direnç geliştirebiliyor. Bu gibi durumlarda alternatif ilaçlara yöneliyoruz. Genetik bilimi ilerledikçe direncin nasıl kazanıldığını da görebiliyoruz. İkinci bir gen bozukluğu söz konusu ise bu bozukluğa karşı ilaçlar geliştiriliyor ve onlardan faydalanıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

 Her mutasyon için yeni ilaçlar üzerinde çalışılıyor

Yeni bir gelişme sanılsa da akıllı ilaçların geçmişinin 2003’lere dayandığını ifade eden Üskent, “O yıllarda kronik myelositer lösemi dediğimiz bir kan kanseri türünde sadece organ nakli anlamına gelen transplantasyon ile ömür uzatılırken bu hastalarda özel bir yapısal bozukluk tespit edildi. Bu bozukluğa karşı bir tedavi geliştirildi ve tedavi sonucunda da hastalar tamamen iyileşti, böylece akıllı ilaçların temeli atılmış oldu. Kan kanseri için bulunan bu tedavi daha sonra diğer kanser türleri açısından da araştırmalara konu oldu. Nitekim 2007’de akciğer kanserinde bulunan EGFR mutasyonuna karşı tablet formunda bir ilaç üretildi. Bu ilaç sayesinde hiç kemoterapi kullanmadan tüm tümörlerin gerilediği gözlemlendi. Diğer kanserlerde de bu tarz mutasyonların varlığı tespit edilmeye devam etti. Henüz tüm mutasyonlara karşı ilaç bulunmuş olmasa da gelişmelerin hızlı yol aldığını biliyoruz. Örneğin şu anda en az tedavi edebildiğimiz kanser türü olan pankreasın yüzde 80’inde var olan bir mutasyona karşı yeni bir ilaç üzerinde çalışılıyor. Akıllı ilaçların geleceği düşünüldüğünde de bu örnek kapsamında büyük umutlar görmek mümkün.” diye konuştu. (İLKHA)