Birkaç gün önce Ankara'daki Amerikan büyükelçisi iki ülke ilişkilerinin geliştirilmesi gerektiğini vurguladı ancak Türkiye'ye yönelik açıklanan son yaptırımlar listesi başka bir şeyi söylüyor ve F-16 savaş uçağı satış sözleşmesi henüz hayata geçirilmedi.

ABD Hazine Bakanlığı'nın, Türk finans ve sanayi şirket ve kuruluşlarının Rusya'ya yönelik uluslararası yaptırımların ihlalindeki rolüne ilişkin sıkı izleme ve takibi sürüyor. Türkiye, NATO üyeliği nedeniyle kendisini her zaman ABD'nin stratejik dostu ve müttefiki olarak görse de, veriler ABD'nin Türkiye'ye pek güvenmediğini ve Ankara-Moskova ilişkilerine ilişkin yüksek şüpheler beslediğini gösteriyor.

Birkaç gün önce Ankara'daki Amerikan büyükelçisi ilişkilerin geliştirilmesinin gerekliliğini vurguladı ancak Türkiye'ye yönelik açıklanan yeni yaptırımlar listesi başka bir şey söylüyor ve F-16 savaş uçaklarının satışına ilişkin sözleşme henüz hayata geçirilmedi.

Yakında ABD'nin Türkiye Büyükelçisi Jeff Flake'in görevi sona erecek ve yerine başka bir diplomat getirilecek. Ancak Ankara'dan ayrılmadan önce Türk yetkililerin gönlünü almaya çalıştığı ve Ankara-Washington ilişkilerinin geleceği konusunda tavsiyelerde bulunduğu görülüyor.

Flake, Politico'ya verdiği röportajda, Türkiye ile ABD arasındaki anlaşmanın imzalanması için uçak ve gemiyle birçok seyahat gerçekleştirdiğini ve sonunda Kongre üyelerini de F-16'yı Ankara'ya satmaya ikna etmesi karşılığında Erdoğan'ın İsveç'in NATO üyeliğine rızasını almayı başardığını belirtti.

Flake, Adalet ve Kalkınma Partisi'ne yakın medyanın da dikkat çektiği ve memnuniyetle karşıladığı bazı noktalara değineek şunları söyledi: 2016'daki başarısız darbe girişiminden sonra Türkiye'ye çok geç destek verdik, bu bir hataydı. Obama Erdoğan'la temasa geçmeden önce Putin bunu yapmıştı ve bu davranışın olumsuz etkisi hâlâ sürüyor. Türkiye önemli bir ortaktır. Dünya barış içinde olduğunda Türkiye coğrafyasıyla önemli bir konumdadır.

Flake, bir sonraki büyükelçiye ve ülkesinin dışişleri bakanlığı yetkililerine Türkiye ile ilişkileri geliştirmelerini tavsiye etti. Çünkü ona göre ‘Türkiye, Amerika için vazgeçilmez bir müttefik ve NATO'nun ikinci büyük ordusuna sahip, büyüyen bölgesel bir güçtür.’

Amerikan büyükelçisinin Türkiye'nin bölgesel ve uluslararası rolüne ilişkin sözleri ve övgü dolu ifadeleri Erdoğan hükümetine yakın medya tarafından memnuniyetle karşılandı ancak Amerikan yaptırımları listesinin yeni raporu, Rusya ile yapılan anlaşmaya taraf olan Türk işadamları ve şirketlerinin yeniden yaptırım çekiciyle karşı karşıya kaldığını gösterdi.

ABD Hazine Bakanlığı, yayınladığı raporda, defalarca yapılan uyarılara rağmen bazı Türk şirket ve iş adamlarının Rusya ile işbirliğini sürdürdüğünü, yaptırımları aşarak Rusya'ya para ulaştırmak için özel düzenlemeler ve mali yapılar oluşturduklarını duyurdu. Çin, Rusya, Avrupa ve Orta Doğu'dan çeşitli kişi ve kuruluşların yer aldığı yaptırım listesinde, Türk vatandaşı bir kişinin ve bu ülkenin çeşitli şirketlerinin isimlerinin de yer aldığı görülüyor.

İstanbul ve Ankara'yı iki kez ziyaret eden ABD Hazine Bakanı Yardımcısı Vally Adeyemo, Türk şirketlerinin yaptırımların ihlal edilmesine yardımcı olduğunu ve Rus bankacılık kurumlarıyla bağlantı kurmama, Rus metalleri ve madenlerinin stratejik sektörünü sınırlama gibi önemli ilkelere de bağlı kalmadıklarını belirtti. Bu listede Çin, İsviçre, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden 107 şirket ve finans kuruluşu yer alıyor.

ABD Hazine Bakanlığı, Rusya'ya uygulanan yaptırımları atlatmanın iki geleneksel yolu olduğunu belirtti: a) Ulusötesi ağların karmaşık faaliyetleri yoluyla Rusya'ya hassas çift kullanımlı ekipman ve araçların temin edilmesi. b) Yaptırım listesinde adı geçen büyük Rus iş adamlarına dolaylı olarak para aktarılmasına yardımcı olmak ancak diğer işadamları komisyon karşılığında onların yerine mal ve para teslim etme işlemini gerçekleştirmekte ve bazen de kara para aklama faaliyetlerinde bulunmaktadır. Her iki alanda da Türkiye'den kişi ve şirketlerin faaliyet gösterdiği söyleniyor.

Askeri teçhizat tedarik ağı

ABD Maliye Bakanlığı'nın açıklamasında adı geçen ilk kişi, Türkiye ile mali bağları bulunan ve Türk tarafıyla bir satın alma ve kolaylaştırma ağının bir bölümünü yürüten bir İtalyan vatandaşı olan Giulio Sfolliti’dir. Rus ordusuna yönelik 150 milyon dolardan fazla askeri teçhizat, mühimmat ve askeri silah, bir Türk aracısı ve çok sayıda tedarikçiden yardım aldı.

Ayrıca deniz ticareti ve savunma sanayi alanında faaliyet gösteren bir Türk vatandaşının adı da ABD'nin yaptırımlar listesinde yer alıyor.

Taha Savunma Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi'nin yönetim kurulu başkanı Hayri Tahirbeyoğlu, Türk Savunma Sanayii Teşkilatı'na yakın olan bu şirket aslında Rusya'ya defalarca çalışmış bir mühimmat, silah ve askeri teçhizat imalat şirketidir.

Taha Savunma internet sitesinde yer alan bilgilere göre, İstanbul'un Ataşehir ilçesinde bulunan bu şirket, 2017 yılında kurulmuş olup ayrıca ortak girişimler kapsamında askeri konularda, mühimmat üretimi, hafif ve ağır silah üretimi, askeri teknoloji geliştirme, askeri araç yedek parça temini ve enerji konularında birçok projede yer almaktadır.

ABD ayrıca geçmişte yaptırımlar listesinde yer alan Rusya merkezli Promtekh'in Türkiye, Fransa ve Hong Kong'daki şirketler aracılığıyla bir ağ üzerinden Promtekh’in yan kuruluşlarına yüksek teknolojili ürünler gönderdiği belirtildi.

Ayrıca ABD Hazine Bakanlığı'na göre, Türk Enütek, Promtekh'in bazı yan kuruluşlarına elektronik entegre devreler ve seramik kapasitörler gibi çift kullanımlı teknolojiler de dahil olmak üzere yüzlerce teknoloji gönderdi. İstanbul Bayrampaşa'da bulunan Enütek, süper alaşımlar, titanyum, Inconel-718, RN88, RN41, paslanmaz çelik, alüminyum ve diğer bazı malzemelerin işlenmesinde deneyime sahiptir.

Promtekh iştiraklerine Türkiye'den satış yapan bir diğer şirket ise yüksek öncelikli çift kullanımlı teknolojiler içeren bir Rus şirketine 200'ün üzerinde sevkiyat gerçekleştiren Confienza Gıda. Şirketin ürünleri arasında ‘endüstriyel ekipmanlar, su arıtma ekipmanları ve elektrikli ekipmanlar’ yer almaktadır.

Antalya ilinin Alanya ilçesinde Whitestone adında gizli faaliyet gösteren bir diğer Türk şirketi Rusya'ya optik sektörünün ihtiyaç duyduğu bazı ürünler ve bilgi işlem araçları temin etti ve yaptırım listesine girdi.

Bu listede yer alan Hydropark Pnömatik Sanayi ve Ticaret Şirketi, Rusya'daki kullanıcılara hidrolik ve pnömatik ekipmanların satışının yanı sıra makine ve sayısal kontrollü işleme merkezlerinin tedariği konusunda da faaliyet göstermektedir. Şirket, Rusya'daki alıcılara 800.000 dolardan fazla para gönderdi; bu miktar, şirketin bildirdiği yıllık gelirden daha yüksek.

Türkiye merkezli bir diğer şirket olan Feva da Rusya'daki alıcılara sayısal kontrol makineleri (CNC) tedarik ediyor. Bu şirket, Rusya'ya üretim ekipmanları da dahil olmak üzere 500'den fazla sevkiyat gönderdi. Şu ana kadar toplam 8 büyük Türk savunma sanayi ve iletişim teknolojileri üretim şirketi, Rusya'ya mal ihraç etme ve hizmet sağlama bahanesiyle ABD'nin yaptırım listesine alındı.

Bütün bunlar olurken, Amerika seçimlerine iki buçuk ay kala bu ülkenin F-16 savaş uçağı kargosunu Türkiye'ye teslim etmeye hazır olup olmadığı henüz belli değil. Ancak veriler, Erdoğan'ın ekibinin Donald Trump'ın zaferini arzuladığını ve Trump'ın kazanması durumunda Türkiye-ABD ilişkilerinin geleceğini daha iyi ve olumlu gördüğünü gösteriyor.