Suriye’nin yeniden yapılanmasını Çin halk cumhuryetinin  Bir Yol Kuşak projesi çerçevesinde Türk şirketlerinin Suriye’nin  yeniden yapılanması projesini yönetmesi fikrini jeopolitik, ekonomik ve diplomatik boyutlarıyla ele alan, kapsamlı bir stratejik planlama çerçevesi sunacağım.
1. Giriş ve Genel Bakış

Amaç:
Suriye’nin yeniden yapılanmasını, bölgesel istikrar, ekonomik kalkınma ve uluslararası işbirliğine katkıda bulunacak şekilde, Çin’in finansal gücü ve altyapı deneyimiyle, Türk şirketlerinin saha tecrübesini harmanlayarak gerçekleştirmek. Bu çerçevede; jeopolitik risklerin yönetilmesi, ekonomik sürdürülebilirliğin sağlanması ve diplomatik meşruiyetin inşa edilmesi ana hedeflerdir.

2. Jeopolitik Boyut

a. Bölgesel Güç Dengeleri ve Çıkarlar
• Çok Aktörlü Ortam: Suriye, bölgedeki Türkiye, Rusya, İran, Irak , Çin halk cumhuriyeti, ABD gibi büyük aktörlerin yanı sıra yerel ve bölgesel güçlerin de etkisi altındadır.
• Türkiye’nin Rolü: Suriye’ye ortak dini inanç, coğrafi yakınlık ve tarihsel bağlar, Türkiye’ye bölgesel nüfuz sağlama fırsatı sunarken; aynı zamanda bölgedeki diğer aktörlerle rekabet ortamını da beraberinde getirir.
• Çin’in Stratejik Genişlemesi: Bir Yol Kuşak projesi, Çin’in ekonomik ve stratejik etkisini artırmak amacıyla, bölgesel altyapı projelerine yatırım yapması bakımından önem taşır. Ortadoğu ve Türkistan bölgesinde Türkiye Bir Yol Kuşak projesinde yön belirteci pozisyonundadır .

b. Güvenlik ve İstikrar
• Risk Faktörleri: Mevcut bölgesel gerilimler, yerel silahlı grupların varlığı ve istikrarsızlık olasılığı; projenin uygulanmasında dikkatle ele alınması gereken unsurlardır.
• Çözüm Yaklaşımları: Çok taraflı diyalog mekanizmaları, yerel aktörlerin dahil edilmesi ve uluslararası güvenlik garantileri sağlanması, potansiyel çatışma risklerinin azaltılmasına yardımcı olabilir.

c. Stratejik Erişim ve Kontrol
• Ulaşım ve Ticaret: Suriye’nin stratejik konumu, bölgesel ticaret yollarının yeniden düzenlenmesi ve enerji nakil hatlarının iyileştirilmesi gibi alanlarda önemli fırsatlar sunar.
• Güç Projeksiyonu: Hem Türkiye’nin hem de Çin halk Cumhuriyeti’nin bölgedeki etkisini artıracak ortak altyapı ve lojistik projeler, uzun vadede stratejik erişimi pekiştirebilir.

3. Ekonomik Boyut

a. Yatırım ve Finansman
• Finansal Kaynaklar: Çin’in Bir Yol Kuşak çerçevesindeki finansman mekanizmaları (örneğin, kalkınma bankaları, kredi hatları) ile büyük ölçekli yatırımlar mümkün olabilir.
• Türk Şirketlerinin Katkısı: İnşaat, enerji, çağdaş tarım, seracılık, hayvancılık besicilik, ulaşım ve teknolojik altyapı gibi sektörlerde Türk şirketlerinin deneyimi, projenin yerel uygulanabilirliğini artırır.

b. Altyapı ve İstihdam
• İnşaat Projeleri: Yıkımın ardından, yeni altyapı projeleri hem yerel ekonomiyi canlandıracak hem de bölgesel bağlantıları güçlendirecektir.
• Yerel Entegrasyon: Projede yerel iş gücünün ve tedarik zincirlerinin kullanılması, sosyal uyum ve ekonomik kalkınmayı destekler.

c. Riskler ve Ekonomik Sürdürülebilirlik
• Yatırım Riskleri: Suriye’nin mevcut ekonomik durumu, kur istikrarsızlığı ve olası siyasi dalgalanmalar, yatırım risklerini artırabilir. Türkiye bu konuda dengeleyici güç olacaktır.
• Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik: Uluslararası standartlarda uygulanan şeffaflık mekanizmaları, yolsuzluk risklerini azaltarak ekonomik sürdürülebilirliği desteklemelidir.

4. Diplomatik Boyut

a. Uluslararası Meşruiyet ve Hukuki Çerçeve
• Hukuki Geçerlilik: Projenin, uluslararası hukuk ve Birleşmiş Milletler kararlarıyla uyumlu olarak yapılandırılması, küresel meşruiyet açısından önemlidir.
• Çok Taraflı Yaklaşım: Sadece ikili ilişkilerle sınırlı kalmayıp, uluslararası kuruluşlar (örneğin, BM, Arab Ligi , şanhay işbirliği örgütü. Türk devletleri teşkilatı) ile de koordinasyon sağlanmalıdır.

b. İkili ve Çok Taraflı İlişkiler
• Büyük Güçlerle İlişkiler: Türkiye ve Çin, Rusya, ABD, İngiltere, Avrupa Birliği gibi aktörlerle diyalog kanalları kurarak projenin desteklenmesini sağlamalıdır.
• Diyalog ve Müzakere Mekanizmaları: Projeye yönelik eleştirileri ve potansiyel çatışmaları en aza indirmek için düzenli diplomatik görüşmeler, kriz yönetim mekanizmaları oluşturulmalıdır.

c. Yerel ve Bölgesel Paydaşların Dahil Edilmesi
• Suriye’nin İç Dinamikleri: Projenin başarılı olabilmesi için, yerel toplulukların, sivil toplum kuruluşlarının ve yerel yönetimlerin projeye entegrasyonu sağlanmalıdır.
• Halkla İlişkiler ve İmaj Yönetimi: Projenin “yeniden yapılanma” ve “barışın tesisi” mesajıyla anlatılması, uluslararası ve yerel kamuoyunda olumlu algı yaratabilir.

5. Stratejik Planlama Süreci

a. Durum Analizi ve Hedef Belirleme
• Mevcut Durumun Değerlendirilmesi: Jeopolitik, ekonomik ve diplomatik risklerin detaylı analizi; SWOT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) analizi yapılmalıdır.
• Uzun ve Kısa Vadeli Hedefler: Projenin nihai amacı (örneğin, bölgesel istikrar ve ekonomik kalkınma) ile aşamalı hedefler (altyapı yatırımları, yerel entegrasyon, uluslararası destek sağlama) netleştirilmelidir.

b. Strateji Geliştirme
• Senaryo Planlaması: Farklı senaryolar (en iyi, orta ve en kötü durum senaryoları) hazırlanarak, her bir senaryoya yönelik aksiyon planları oluşturulmalıdır.
• Risk Yönetimi: Jeopolitik krizler, ekonomik dalgalanmalar ve diplomatik engellere karşı proaktif risk azaltma stratejileri geliştirilmelidir.

c. Uygulama ve İzleme
• Aşamalı Uygulama: Proje, pilot uygulamalardan başlayarak aşamalı olarak genişletilmelidir.
• Performans Göstergeleri: Belirli KPI’lar (kritik performans göstergeleri) tanımlanarak, projenin ilerlemesi düzenli olarak izlenmeli ve değerlendirilmelidir.
• Esnek Yönetim: Ortaya çıkabilecek beklenmedik durumlara hızlıca müdahale edebilmek için esnek ve dinamik bir yönetim yapısı kurulmalıdır.

6. Öneriler ve Sonuç

Öneriler:
1. Çok Taraflı İşbirliği Mekanizmaları Kurulmalı: Türkiye, Çin ve diğer büyük aktörler arasında sürekli diyalog ve işbirliği platformları oluşturulmalı.
2. Yerel Katılım ve Şeffaflık Sağlanmalı: Suriye’deki yerel aktörlerin projeye entegrasyonu ve proje yönetiminde şeffaflık ilkesinin benimsenmesi, meşruiyetin artırılmasına yardımcı olacaktır.
3. Risk Yönetim Planı Hazırlanmalı: Jeopolitik, ekonomik ve diplomatik risklerin detaylı analiz edilip, bu risklere yönelik acil müdahale planları geliştirilmelidir.
4. Stratejik İletişim ve İmaj Yönetimi: Projenin uluslararası ve yerel kamuoyunda olumlu algı yaratması için etkili bir iletişim stratejisi uygulanmalıdır.
5. Pilot Projelerle Başlanmalı: Geniş çaplı uygulamaya geçmeden önce, kontrolümüzdeki bölgelerde pilot uygulamalar yapılarak stratejilerin ve süreçlerin test edilmesi sağlanmalıdır.

Sonuç:
Suriye’nin yeniden yapılanmasının, Çin halk Cumhuriyeti’nin  Bir Yol Kuşak projesi kapsamında Türk şirketlerinin yönetiminde gerçekleştirilmesi, büyük potansiyel fırsatlar sunarken aynı zamanda yüksek riskler de barındırmaktadır. Bu nedenle, kapsamlı bir stratejik planlama süreci; jeopolitik, ekonomik ve diplomatik boyutların dikkatlice analiz edilmesi, paydaşların etkin biçimde dahil edilmesi ve esnek, şeffaf bir uygulama modelinin benimsenmesi gerekmektedir. Başarılı bir uygulama, bölgesel istikrar, ekonomik kalkınma ve uluslararası işbirliğine önemli katkılar sağlayabilir.

Bu stratejik çerçeve, önerinizin hayata geçirilmesi sürecinde karşılaşılabilecek zorlukların öngörülmesi ve uygun aksiyon planlarının oluşturulması adına temel bir yol haritası sunmaktadır. Her aşamada güncel gelişmelerin yakından takip edilmesi ve esnek strateji revizyonlarının yapılması, projenin uzun vadeli başarısı için kritik öneme sahiptir.

               Erkin SABİT ŞAVUOT
(Bilgisayar yüksek mühendisi,
Araştırmacı yazar).
Turan Konfederasyonu Genel Başkanı .
Doğu Türkistan Cumhuriyeti Hükümeti Başkanı.
Uygur Federasyonu Genel Başkanı.
Dünya Barış elçileri uzakdoğu direktörü.
Uluslararası basın yayın diplomasisi direktörü.
Uzakdoğu iş adamları konseyi direktörü.
Turan Devletleri Stratejik Araştırma Bşk