İkinci Karabağ savaşının ardından bölgede barış ve işbirliğinin güçlendirilmesi ve istikrarın sağlanması için çeşitli seçenekler önerildi. Bunlardan en pragmatik olanı bölgede uzun vadeli barışı, işbirliğini ve güvenliği sağlayacak 3+3 formatıydı.

Azerbaycan Devlet Başkanı'nın ortaya attığı fikir, kardeş Türkiye liderliği tarafından da desteklenirken, aynı zamanda Rusya da olumlu tutum sergiledi. Bu anlamda fikrin hayata geçirilmesi adına 2022-2023 yıllarında çeşitli toplantılar yapıldı ancak sonuç alınamadı. Süreci yavaşlatan en önemli nedenlerden biri Gürcistan-Rusya ilişkileriydi. O dönemde Gürcistan, Batı'nın etkisiyle Rusya ile formatta yer almayı reddetmişti. Ama artık koşullar değişti, Gürcistan Batı'nın boyunduruğundan çıkmaya, bağımsız bir politika izlemeye ve bu bağlamda Rusya ile ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor. Doğru, bu pragmatik bir karar. Gürcistan ile Rusya arasındaki ilişkilerde bir miktar yumuşama ve işbirliği umutları şimdiden görülüyor. Bu arada Gürcistan'da Rusya'nın "Zolotaya korona" hızlı para transferi sisteminin çalışmaları da tamamen restore edildi. Gürcistan Bankalar Birliği Başkanı Alexander Dzneladze, söz konusu sistemin normal çalıştığını söyledi. Rusya ile Gürcistan arasındaki ilişkilerin yeniden canlandırılması çabaları 3+3 formatını yeniden gündeme getiriyor. Uzmanlar bu formattaki tartışmaların Gürcistan'da sonbaharda yapılacak seçimlerden sonra başlayabileceğini söylüyor. Aslında Batı ile Gürcistan otoriteleri arasında bir uçurum oluşmuş durumda ve bu durumda Tiflis'in 3+3 formatında resmi katılımının önündeki engelin kalktığı düşünülebilir. Hatta yeni gerçeklikler karşısında Ermenistan'ın Gürcistan'dan sonra "taşı atabileceği" varsayılıyor.

Gudrat Hasanguliyev 

Konuyu ele aldığımız Adalet, Hukuk, Demokrasi (AHD) Partisi Genel Başkanı Milletvekili Gudrat Hasanguliyev Yeni Müsavat'a yaptığı açıklamada, bölgede yeni realitelerin ortaya çıktığını belirterek, "Aslında 3+3 Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev'in önerdiği format, Türkiye Cumhurbaşkanı'nın da bu fikri desteklemesi, daha sonra Rusya Devlet Başkanı'nın da desteklemesi, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev'in önerdiği formatın geliştirilmesi açısından çok ilerici bir fikirdir. Bölgede istikrar ve güvenliğin sağlanması. Yani bölge devletlerinin bu fikri hayata geçirmek için ellerinden geleni yapması gerekiyor. Gürcistan yakın zamana kadar sanki Rusya'ya mesafeli, batıya dönük bir ülkeymiş gibi davranıyordu. Bu nedenle bu fikri açıkça desteklemedi. Ancak son zamanlarda Gürcistan'da STK'larda şeffaflığın sağlanmasına yönelik sözde Rus yasasının, "Dış Etkilerin Şeffaflığı Hakkında" yeni yasanın kabul edilmesiyle tamamen kaldırıldığını biliyoruz. Gürcistan zaten açıkça Batı'yla yollarını ayırdı ve yetkililerin Rusya'ya açık bir sempati duyduğu da açık. Eski bir Fransa vatandaşı olan Gürcistan Devlet Başkanı Zurabashvili, açıkça Batı yanlısı bir tutum benimsemiş ve Batı yanlısı muhalefeti koordine etmektedir. "Gürcü Rüyası"nın onursal başkanı Bidzina Ivanishvili, Rusya ile akraba olan bir kişidir ve bunu artık gizlemiyor. Görüyorsunuz, Rusya Dış İstihbarat Teşkilatı başkanı Sergey Naryshkin, Batı'nın Gürcistan'da hazırladığı bir darbeyi önlemek için her şeyi yapacağımızı açıkça ilan etti. Bu da ülkelerin açık kartla oynadığını gösteriyor. Bu açıdan Gürcistan'ın 3+3 formatında işbirliği yapmasının önünde hiçbir engel yok. Öte yandan Gürcistan'da Azerbaycan'ın 44 gün savaşını kazanmasının ardından Rusya ile yakınlaşmanın ardından Abhazya ve Güney Osetya üzerinde devlet egemenliğini yeniden tesis edebileceğimizi ilan ettiler. Yani onların da bu umutları var. Ayrıca hükümet halka bu umutları vermiş ve onların desteğini almak istiyor. Batı'yı Rusya'yı Gürcistan'a karşı ikinci bir cephe açmaya kışkırtmakla suçluyorlar."

G. Hasanguliyev, Gürcistan-Batı ilişkilerinin artık eskisi gibi olmadığını da sözlerine ekledi: "Gürcistan'a zaten bazı yaptırımlar uygulandı, bazı ortak projelerin uygulanması da askıya alındı. Yani bu, desteklediğimiz siyasi güç olan Gürcistan vatandaşlarına ve seçmenlerine seçimler öncesinde ciddi bir mesajdır. Bu anlamda Gürcistan'la herhangi bir sorun yaşanmayacağını düşünüyorum. İvanişvili'nin onursal başkanı olduğu Gürcistan'ın iktidardaki "Gürcü Rüyası" Partisi'nin seçimleri kazanacağı son derece gerçek. Eğer 26 Ekim'e kadar Rusya-Ukrayna cephesinde Rusya'ya karşı ciddi bir olay yaşanmazsa, Rusya bu savaşta zayıf görülmezse, yani Rusya çok zayıf düşerse, vatandaşlar Rusya yanlısı politikalara destek vermeyebilir. Koşullar korunursa, Ukrayna cephede önemli bir ilerleme kaydedemezse vatandaşlar yine de Ivanishvili'yi savunacak. Çünkü Saakaşvili ve destekçileri zaman zaman intihar ediyorlardı ki İvanişvili bir Rusya adamıdır. Ve bunun ne kadar naif olduğunu her zaman röportajlarımda söyledim. İnsanların Ivanishvili'ye Rusya yanlısı olduğu için oy vermesinin bir önemi yok. Vatandaşlar zaten bazı gerçekleri kabul etmiş durumda ve Rusya ile işbirliğini tercih ediyor. Topraklarına el konulmasına ve Abhazya ile Osetya'nın bağımsızlığının Rusya tarafından tanınmasına rağmen hayat devam ediyor ve insanlar normal yaşamak istiyor. Ayrıca Rusya'da insanların güçlü bir diasporası, ciddi bağlantıları var. Gürcistan aynı zamanda tarım ürünlerini de kendileri için büyük bir pazar olan Rusya'ya satıyor. Batı Gürcistan'dan çok uzak. O yüzden bulunduğunuz coğrafyadan doğan bazı gerçekler var diyorum. Bu nedenle ülkenin politikasını belirlerken bulunduğu bölgeyi, komşularının kim olduğunu ve bölgenin jeopolitik durumunu dikkate almalısınız. Bu nedenle, söylediğim gibi, eğer Rusya Ukrayna cephesinde büyük bir yenilgiye uğramaz ise, 26 Ekim'deki seçimleri İvanişvili muhtemelen kazanacaktır. O takdirde 3+3 formatındaki iş birliği daha da gelişecek ve genişleyecektir." Milletvekiline göre, Gürcistan üzerinden Karadeniz'e ve Batı'ya erişimi olan Ermenistan'ın artık yıkıcı ve yıkıcı bir oyun oynama şansı kalmayacak. Olumsuz bir rol üstlenmek zorunda kalacak ve olumlu bir pozisyon almak zorunda kalacak." Batı tarafından desteklenen ülke, "Sivil toplum sektörünün faaliyetlerini büyük ölçüde etkileyecekler. Çünkü Gürcistan'da STK sektöründe yaklaşık 60.000 kişi çalışıyor, bu büyük bir güç. Ailelerini de eklediğimizde bu daha da anlamlı oluyor. üyeler."

G. Hasanguliyev, bölgedeki birçok sürecin Rusya-Ukrayna savaşına bağlı olduğunu bir kez daha vurguladı: "Ermenistan'ın da gözü bunda. Ermenistan Batı'nın kışkırtmasıyla bu savaşta ne olacağını bekliyor. Rusya'nın yenilmesi iktidar değişikliğine yol açacak. Bu sonucun Batı odaklı bir hükümetin oluşması olduğu söylenebilir. Bundan sonra Azerbaycan'a karşı, ayrılıkçıların Karabağ'a geri gönderilmesi, onlara uluslararası güvenliğin sağlanması vb. gibi daha sert koşullar ileri sürecekler. Ermenistan'ın beklediği de budur. Ama her halükarda jeopolitik süreçlerin Azerbaycan lehine gelişmesini ve Azerbaycan'ın desteklediği bu projenin bölgede ekonominin, güvenliğin ve barışın gelişmesine hizmet etmesini umuyorum."

Sahib Memmedov

Sosyal Araştırmalar Merkezi İcra Direktörü Sahib Mammadov, gazetemize yaptığı açıklamada, 3+3 formatının bölgesel işbirliğine yönelik geniş hedefler öngörmesine rağmen, esas olarak Azerbaycan ile Ermenistan arasında barışın tesisi ve iletişimin açılmasına yönelik işbirliğini kapsadığını söyledi: "Gürcistan, bu formata daha önce katıldık. Bana göre Gürcistan ile Rusya arasındaki gergin ilişkiler sadece bir bahaneydi. İkinci konu ise Gürcistan'ın Avrupa'ya ve Batı'ya entegrasyon konusunda çok yol kat ettiği ve bu sürecin neredeyse 20 yıldır devam ettiğidir. Gürcistan'ın Avrupa Birliği ile ortaklık anlaşmasının yürürlükte olması, vizesiz seyahat vb. Entegrasyon sorunları da mevcut. Sadece bilinen yasanın kabulü Batı'nın rızası olmadan gerçekleşti ve beklendiği gibi Batı, Avrupa Birliği ülkeleri de dahil olmak üzere bundan hoşlanmadı. Ancak Gürcistan'ın siyasi gidişatı henüz tamamen değişmedi."

S. Mammadov, Ekim ayındaki parlamento seçimlerinden sonra ciddi değişikliklerin yaşanabileceğine inanıyor: "Gürcistan'da iktidar partisi iktidarını koruyabilirse Batı'dan daha da uzaklaşacaktır. Bana göre Rusya ile yakınlaşmanın da belli bir sınırı var. Gürcistan topraklarında, Rusya'nın fiili eyaletleri olan iki sözde devlet kuruldu. Yakınlaşma olursa ne değişecek? Rusya en azından 2008'deki statükoya dönmeye hazır mı? Bence hayır. Dolayısıyla durum hala gizemli ve kesin bir fikir vermek mümkün değil." İcra Direktörü, İran'ın Zangezur Koridoru'nun açılmasıyla ilgilenmediğini kaydetti: "Gürcistan bunu açıkça belirtmemiş olsa da, bölgede Gürcistan dışında ulaşım koridorları oluşturulmasının hem ekonomik hem de jeostratejik çıkarlarla uyumlu olmadığına inanıyor. Georgia. Bu açıdan bakıldığında yakın gelecekte 3+3 formatı çerçevesinde ciddi sorunların çözülmesi yönünde tartışmaların başlayacağına pek iyimser bakmıyorum. Ancak Gürcistan'ın formata gerçek katılımını da göz ardı etmiyorum."

Gürcistan normal bir pozisyon alarak aslında önündeki engelleri kaldırmış oldu. Seçime sadece iki ay kaldı. Seçimden önce bile resmi Tiflis normal bir duruş sergileyerek bölgedeki işbirliğine yönelik süreçleri hızlandırabilir... 

Elşad PAŞASOY