Firudin Jalilov: "Dilbilimciler ortak alfabe ve dil üzerinde çalışmalı"
 

Faig Alakbarli: "Bağımsız Türk devletlerinin aldığı siyasi kararlar çok önemli"

  Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu'nun üçüncü toplantısı Bakü'de gerçekleştirildi. Türk Akademisi Başkanı Şahin Mustafayev, Komisyonun sadece Türk dünyası için bir alfabe oluşturma projesiyle meşgul olduğunu söyledi. Türk Dünya Ortak Alfabesi Komisyonu'nu kurma kararının, Ekim 2022'de Türkiye, Bursa'da düzenlenen ilgili seminerde Türk Devletlerin organizasyonuna sunulduğunu ve şöyle dedi: "Ana amacımız ortak bir alfabe oluşturmaktır. Türk dünyasının devlet başkanları bizden hazır bir alfabe bekliyor. Sonuçları kesinleştirmek için sadece iki günümüz var." Ş. Mustafayev'e göre, Türk ülkeleri ve halkları tek alfabeye geçiş konusunda ciddi akademik ilerlemeler kaydetti, ancak siyasi kararların alınması biraz zaman alabilir: "Bugünkü toplantıda ortak alfabenin 14 harfi kabul edildi. Türk dünyası onaylandı. Umuyoruz ki yakın zamanda Türk dünyasının ortak alfabesindeki tüm harfler üzerinde mutabakata varılıp onaylanacaktır." 

  Türk Dil Kurumu Başkanı Osman Mert de, eğer kendimizi Bilge Kağan'ın, Bilge Tonyukuk'un, Oğuz Kağan'ın, Dede Korkut'un torunları olarak görüyorsak atalarımıza ve milletimize borcumuz olduğunu söyledi. Ona göre, öncelikle alfabede sadece anlamsal ve fonemik değeri olan seslerin belirtilmesine karar verildi: "Bu, alfabede yalnızca fonemik anlamı olan seslerin yansıtılacağı anlamına geliyor. Başlangıç ​​aşamasında aldığımız bir diğer karar da şu: Tüm Türkçe dillerinde her ses, öncelikli çözümlerimizden biridir. Ancak en önemli unsurun niyet olduğunu vurgulamak isterim. Bu hedefe doğru ilerliyoruz" diyen Osman Mert, "Bu konudaki çalışmalarımız tamamlandı. Konuyu başarılı bir sonuca ulaştırmak için aynı sabırla ve ilkelerimiz çerçevesinde görüşmeleri sürdüreceğiz. Bu toplantıda bir sonuca ulaşacağımıza yürekten inanıyorum. Bu özellikle Azerbaycan için önemlidir. 1926 yılında düzenlenen ilk Türkoloji Kongresi'nin temel görevlerinden biri ortak alfabenin oluşturulmasıydı ve bu da Bakü'de gerçekleşti. Bugün süreci sonuçlandıracak toplantı Azerbaycan'ın başkentinde yapılıyor." 

Eski Milli Eğitim Bakanı, Filolog-Bilim Adamı Profesör Firudin Jalilov, "Şerg.az"a , işin özünü bilen, alfabe konusunda fikir sahibi olan kişilerin ortak Türk alfabesi ile ilgilenmesi gerektiğini söyledi. Bilim adamına göre, 1991 yılında tüm Türk ülkelerinden bilim adamları, akademisyenler ve profesörler İstanbul'da bir araya gelerek bu konuyu tartıştılar: 

"İstanbul'da üç gün süren sempozyumda ortak Türk alfabesi hakkında raporlar duyuldu. Sonunda mutabakata varıldı, tüm taraflar imza attı ve sonuçta 34 harfli ortak Türk alfabesi kabul edildi. Ben de aynısını getirdim. Türkiye'de Azerbaycan'a kabul edilen ve Milli Meclis tarafından onaylanan alfabe yani Azerbaycan Cumhuriyeti'nin 30 harfli alfabesi Yıl içinde kullanılan alfabe, alfabeyi bilmeyenlerin üzerinde çalışması gereken alfabedir. Ortak alfabe meselesi ve konuşulan seslerin işaretleri Aslında 1926 kongresinde Latin alfabesi kabul edildi. 1939'da Stalin'in Latin alfabesini yasaklaması üzerine Türk halkları Kiril alfabesine geçti. Bu yüzden Amerika'yı açmaya gerek yok. 

 ANAS çalışanlarından Türkolog-bilim adamı Faig Alakbarli, yaptığı açıklamada, Türk halklarının ortak alfabesi meselesinin 30 yılı aşkın süredir tartışıldığını ancak bir sonuç çıkmadığını söyledi. Bilim insanı, şu anda bağımsız Türk devletlerinde kullanılan alfabelerdeki harflerin birçok Avrupa ülkesinde de kullanıldığını vurguladı: 

"Anlaşılan 14 harf de tam olarak o harflerdir ve aralarında ciddi bir sorun yoktur. Türk halkının kullanacağı tek bir alfabeden bahsediyoruz ve bu konuda henüz ortak bir paydaya ulaşılamadı. Bunun nedeni siyasi meselelerdir. Türk Akademisi Başkanı Şahin Mustafayev de akademik ilerlemeler olsa da nihai sonuç için siyasi kararların alınması gerektiğini kabul ediyor". 

  F. Alekbarli'ye göre bağımsız Türk devletlerinin alacağı siyasi kararlar çok önemli: "Burada Rusya'nın, Çin'in ve Batılı devletlerin de ciddi çıkarı var. Ortak bir Türk alfabesinin oluşturulamaması ve bunun sağlanamaması. Sonuçta Rusya, Orta Asya'da Kiril alfabesinin yürürlükte kalmasını sağlamaya çalışmaktadır. Her şeyden önce, Türk devletleri olmadan ortak Türk alfabesinin gerçekleşmesi zor olacaktır. Türk Devletleri Teşkilatı'nı güçlü bir kurum haline getirmemiz gerekiyor, eğer TDT askeri-siyasi bir örgüt haline gelmezse bu imkansız hale gelecektir. Her ne kadar belli adımlar atılmış olsa da nihai sonuç için güçlü bir siyasi iradeye ve güçlü bir TDT'ye ihtiyaç vardır. "