Bugün, 17 Aralık 2025 Çarşamba
Hürriyet ferdin insan oluşunun hakkıdır
Haklar, kanunî ve insanî olmak üzere, iki türlüdür. Kanunî yahut kanundan doğan haklar, sırf içtimaî münasebetleri tanzim için, kanun koyucuların insanlara çizdiği yol, verdiği fiil ve hareket salâhiyetidir.
Bunlar ihtiyaç ve icaba gö- re verilir, alınır, genişletilir, daraltılır. Bunun ölçüsünü zaman ve içtimai münasebetleri anlayış tayin eder. İnsanlık sıfat ve şerefinden doğan haklar ise; insan yaradılışına mahsus ve insan ferdinin duyma, anlama ve inanma kudretine sahip bir benlik olması itibariyle sahip olduğu imtiyazlardır. Bunlara (tabiî) yahut (ferdi) haklar denildiği gibi «insan hakları» da denilir.
Ve insanın hürriyet ve emniyet içinde yaşamağa ve gönlünün dilediği saadeti serbestçe aramağa olan hakkı bunların başında gelir.
Bu hakları insan, kanundan değil, insanlık cevherinden alır. Kanun koyucular bu hakları yalnız tanzim eder. Fakat, tanzim etme bahanesile bunları kökünden yok etmeye gidemez. Giderse, zulmetmiş olur. Zulme karşı isyan ise, gene bir insan hakkıdır.
Görülüyor ki, modern hürriyet, yalnız vatandaşlar arasındaki münasebetlere değil, ayni zamanda ve bilhassa vatandaşlarla hükümet edenler arasındaki münasebetlere ait bir hakkaniyet ve bir denge ifade eden bir fikirdir.
Eski devir insanları ve bugün de bazı geri veya dejenere insanlar böyle bir hürriyet düşünmemiş ve tatmamıştır.
Umumiyetle eski insanlarca hükûmet kuvvetine karşı konulabilecek bir hak ve hürriyet yoktur. Hak ve hürriyet, hükümetin dediği ve verdiği kadardır. En haklı bir insanın bile boynu hükümet kılıcı altında kıldan incedir.
Mısır fâtihi Yavuz Selime fikrini açıkça söyliyen vezirin bir anda boynu vurulur. Resmî kanaat ten başka bir kanaat beslediğinden ve bunu söylediğinden dolayı Hallacı Mansur'un kemikleri kırılır. Resmiyetin hakikat kabul ettiği birşeyin hilâfını düşünüp yazdığından dolayı Galile engizisyona çekilir. Çünkü hakikat, yalnız resmiyetin görüşünde ve hak da onun kuvvetindedir.
Bu yazının sonunda anlaşılacağı gibi Bilge kağan ile Tonyukuk gibi Oğuz Yabgu ile dukak bey gibi Tuğrul Bey ile çağrı bey gibi olabilmek gerekir adalet ve Hürriyet için
