Kerkük, asırlardan beri Irak Türklerinin bu coğrafyada şekillenmiş Türk kültürünün merkezidir. Bir şehrin aidiyeti ve kimliği, o şehrin tarihi mimari eserleri, sosyal ve kültürel yapısıyla da yakından ilgilidir. Bir millet için “tarihi eser” sahibi olmak, her şeyden evvel bir “tarihe” sahip olmayı gerektirir. Bu topraklardaki Irak Türklerinin geçmişi bin yılı aşıyor. Yani en azından bin yıllık bir tarihten söz ediyoruz. Bin yılı aşkın geçmişin tarih olabilmesi, tarih bilincine sahip olmayı ve bu süre içinde inşa edilen medeniyet ve tarihi eserlere sahip çıkmayı, o medeniyeti ve tarihi eserleri yaşatmayı gerektirir.

Kerkük şehrinin simgesi olan Kerkük Kalesi ve Kerkük’ün her köşesinde sizi Türk tarihi eserler karşılar. Gök Kümbet, Uryan Camii, Hasan Pakiz Camii, Seyit Necip Tekkesi, Fuzuli Mescidi, Kilciler Pazarı, Nakışlı Minare ve Camisi, Kerkük Redif Kışlası, Kapalı Çarşı (Kayseri), Altunköprü, Kırdar Hanı ve Çarşısı, Kerkük Kale Hanı, Kerkük (Aziziye) Kışlası, Mecidiye Sarayı, Sultan Sakı Yatırı, Dakuk Ulu Camii Minaresi, Hristiyan kilisesi iken çeşitli düzenlemelerden sonra camiye çevrilen Ulu Camii, Yahudi tapınağından yüzyıllar önce ''devşirilen'' ve Türkmenlerce kutsal sayılan Danyal Peygamber Camii ve Minaresi, 16 gözlü Taşköprü gibi 60’tan fazla Türk tarihi eserine Kerkük’ün her noktasında rastlamak mümkün. Kerkük’ün her köşesi tarih ve medeniyet kokuyor.

Kerkük’te yaşayan Türkmenlerin dışındaki milletlerin buna benzer acaba kaç tane tarihi eseri vardır? Şehrin temellerini oluşturan bu eserler, Türklerin Kerkük’te ne kadar izler bıraktığını gözler önüne seren misallerinden sadece bazılarıdır. Mimari eserlerin yanında edebi eserler ve sanatçılara da bakacak olursak, Kerkük’ün münevver kesimini Türkmenlerin çoğunlukta olduğu bir grubun oluşturduğu görülür. Yani Kerkük özüyle de sözüyle de Türkçe’dir. Bütün bunların yanında şehirdeki mahalle ve bölge isimlerinin de tamamının Türkçe olduğunu belirtmek gerekir. Kerkük Türküleri bütün dünyada hangi dille icra ediliyor? Türkçe. Kimileri Kerkük bizim diyor! İyi de, Kerkük’te tarihi eser, medeniyet ve kültür mirasları nerede? Yok. 

“Gök Kümbet 700 yıldan beri dimdik ayakta”

Kerkük kalesi’nin içinde Türk tarihi eserlerden biri olan Gök Kümbet, 1361 yılında Celayirliler döneminde (1340-1431), 820 metre kare alan ve 17 metre yüksekliğinde yapılmıştır. Kalenin içinde günümüze kadar ayakta kalabilen Türk mirasının bir şaheseridir. Celayirliler dönemine ait Gök Kümbet’in dış duvarlarıyla karşı karşıya geldiğimizde, üstündeki yazıttan da anlaşıldığı gibi kümbet 14. yüz yılda Selçuklu hanedanına mensup Buğday Hatun için yaptırılmıştır. Türk çadırından ilham alınarak yapılan Gök Kümbet iki katlı, sekiz köşelidir, kemer ve pencere süslemeleri yeşil renk ağırlıklı pişmiş topraktandır, bu sebepten dolayı Türkmenler Gök kümbet’in yanında yeşil kümbette derler.Türk eseri olan Gök Kümbet’in duvarları orijinal tuğlaların farklı biçimlerde dizilmesiyle zengin bir yüzey dekorasyonu gösterir ve renkli Türk  çini motifleri ile süslüdür. 

2009 yılında Gök Kümbet’in onarımı adı altında herkesin hatırası ve hafızasında olan  sekizgen çatılı şaheser yapının doğal özelliklerini değiştirerek (Tahrip edilerek) hiç ilgisi ve benzeri olmayan bir yapıya dönüştürülür. 700 yıllık Gök Kümbet’in sekizgen olan orijinal çatısı yıkılıp yerine Celayirlilerin hiçbir dönemine rastlanmayan şekilsiz bir yapı oluşturulur. Yürütülen ilkel çalışmalar sırasında Gök Kümbet’in gövdesini oluşturan tuğlalar ve duvarlarını süsleyen Türk çini motifleri kırılmış ve dökülmüştür. Yapılan tahribatlar tüm açıklığıyla ortada durmaktadır. 700 yıllık Gök Kümbet eski hali olan sekizgen yapısı  ile dururken ne oldu da bu mimari şaheserin yapısı değiştirildi (Tahrip edildi)?

Onarım ne demektir? tamirat, tamir, bir yontunun, bir yapının bozulmuş yerlerini yeniden yapma, ilk durumuna getirme, restore etme, yani onarım bir yapının şeklini değiştirmeden tamiridir. Ama gelin görün ki Gök Kümbet’e yapılan işlem onarım değil  tahribattır. Yani herkesin gözü önünde Kerkük’te 700 yıllık Türk tarihi eserin yapısı değiştiriliyor ama ne yazık ki kimseden ses yok.

Çalışmalar ilkel yöntem ve işin ehli olmayan kişiler (Ameleler) tarafından yürütüldü.  Türk, Arap ve yabancı kaynaklara göre Gök Kümbet’in çatısı sekiz köşeli olarak tarif edilmektedir. Bu yeni ve şekilsiz yapı Celayirlilerin hiçbir dönemine ait mimarı tarz bulunmamaktadır. Dünyanın neresinde görülmüştür 700 yıllık tarihi eser keyfi olarak kanun ve kurala uymadan yapısı değiştiriliyor. Amaç belli, Irak Türklerinin tarih, kültür, miras ve kimliğini yok etmek istiyorlar. 

“Kerkük Kalesi dozerlerle yerle bir edildi”

Türkmenlerin simgesi Kerkük Kalesi, en eski tarihi eserleri de surları içerisinde saklamaktadır. Saddam rejimi, 1990 yılında Kerkük Kalesinin tarihi eserlerini onarmak adı altında Kerkük Kalesi’ni yıkma ve tamamı Türkmen olan sakinlerini boşaltma planını uygulamaya koyar. Kale, 1995 yılında Saddam Hüseyin'in talimatıyla zorla tamamen boşaltılır ve 1997'den itibaren 2003'e kadar yüzlerce geleneksel Türk tarihi evleri ve eserleri dozerlerle yıkılır ve yerle bir edilir. Türkmenlerin evleri, tarihi eserleri, hatta mezar taşları bile yerle bir edilir. Niyet, Kerkük’ün Türkmen özelliğini ve izlerini silmekti. Türkmenlerin yüzyıllar boyunca yoğunluklu olarak yaşadıkları kalenin içi bugün dozerlerle yerle bir edilmiştir. Kalede sadece ayakta kalabilen tek tük yapı bulunuyor. Ancak dozerle yapılan ve uluslararası teamüle aykırı biçimde yapılan tarihi eser katliamına hiçbir uluslararası kuruluş ses çıkarmamıştı. Bu eserler Irak Türkmenlerinin mirasıdır bunları korumak için tüm gücümüzle mücadele  etmeliyiz  aksi  takdirde  tarihi eserlerimizi yok edecekler.  Aslında bu tarihi eserler bölgede bu toprak sahiplerinin kimler olduğunun bir ispatıdır. Tarihi eserlerin dili yoksa ama kimlikleri vardır.

Yıktılar kalamızı
Sürdüler balamızı
Daha can boğazdayken
Çektiler salamızı

Irak Türkmen Gazeteciler Cemiyeti Dış İlişkiler Sorumlusu Dr. Kürşat Çavuşoğlu

KAYNAK

-Suphi SAATÇİ, Kardaşlık Dergisi Sayı:44 Ekim-Aralık 2009