(Eluca Atalının “İran Hizbullah zindanında” romanı haqda düşüncəm)

Hər bir insan həyatda öz zəhmətilə uğur qazananda bu uğuru dostları ilə bölüşmək istəyir. Belə bir insan İsveçdə yaşayan yazıçı-publisist, içtimai xadim Eluca Atalı xanımdır. Eluca xanımla ” İran hizbullah zindanında” tarixi romanının Neftçalada keçirilən kitab təqdimatında tanış oldum. Kitabin ilk səhifəsi filosof Asif Atanın bu sözləri ilə başlanır: ” İnqilablar dünyanı təzləyə bilmədilər. Dünyanın dəyişməsi tez bir vaxtda köhnəlməsinə gətirib çıxartdı.” Nə burjua inqilabları, nə sosialist inqilabı nə də İran İslam inqilabı insanları dəyişdirə bilmədi. Yəni adamlar insan ola biımədi. Romanın əsas qəhrəmanları Urmu şəhərinin sıravi sakinlərindən biri Fatma və onun ana dili müəllimi Səriyyədir. Fatma və Səriyyə qadın azadlığı və ana dili uğrunda mübarizə aparırlar, lakin hizbullah nümayəndələrinin gecələr keçirtdikləri “Bayquş əməliyyatı” zamanı onları da həbs edib zidana atırlar.

Müəllif kitabda Xomeyninin Amerika və Fransa tərəfindən hakimiyyətə gəlməsindən danışır. O qeyd edir ki Xomeyni Fransada olarkən jurnalistin “Siz necə, hansı formada dini dövlət quracaqsınız?” sualına cavab olaraq, ” Kimsəni məcbur etmək olmaz, demokratik bir ölkədə hər cür seçim azaddır.” deyir, inqilab müəllifi. Məncə, bu cavabdakı demokratiklik adamı heyran qoyur, əlbəttə, ilk baxışda. Bəs, inqilabdan sonrakı mərhələdə nə baş verir? Burda alman dövlət xadimi Otta fon Bismarkın bir fikrini  xüsusi olaraq qeyd etmək istəyirəm: ” Siyasətdə dil fikri gizlətmək üçündür. Deyilən edilməz, edilən deyilməz.” İnqilab orkestrinə kimlərin dirijorluq etdiyini xanım yazarımız “Üç vəd, üç tələb” kitabında bir cümlə ilə dolğun formada, bədii şəkildə belə ifadə edir: “Amerikanın donor spermasından on beş il İslam inqilabına hamilə olan İran (təbii ki, on beş illik hamiləlik bir inqilab üçün o qədər də uzun ömür deyildi) doğuş sancısını keçirib qurtaranda, imam Tehran hava limanında yerə ensə də, lakin günəşi bu şəhərdə qarşılamaq xoşbəxtliyinə nail olmadı.”

Müəllif zindandakı hadisələri öyrənmək üçün zindandan sağ çıxan qadınlarla söhbət edərək orada qadınlara qarşı aparılan zorakılıq və ən ağır cəzalardan xəbərdar olur. Romanın 3-cü kitabı “Qanlı orkestr” hissəsi məhz 480 nəfərlik qadın zindanında cəryan edən hadisələrin acınacaqlı hekayətləri ilə doludur.

Kitabın üz qapağında “Müqəddəsliyə və insanlığa çağırış olan sübh azanının ilk sədası səsləndiyi an sanki zindanın içində saatlı bomba partlayırdı.” oxucunu romanı oxumağa psixoloji baxımdan hazırlayan sərlövhəaltı cümlə 16 yaşından zindana düşüb edam hökmü almış, Beynəlxalq İnsan Haqları Amnistiya Təşkilatının köməkliyi sayəsində azyaşlı olduğu üçün azadlığını qazanmış bir qadının iç göynədən intervyusundandır. Bildiyimiz kimi, Beynəlxalq Hüquqa görə, 18 yaşına çatmamış adamı edam etmək cinayətdir. Hər cür cinayətdən özünü sığortalamış İran molla rejimi, bu qadının taleyini özü istədiyi kimi (?) həll edə bilməməyi həmin qadının edamından öncə adı gedən beynəlxalq təşkilatın hizbullah zindanında etdiyi müşahidə nəticəsində sağ qalmışdır.

Müəllif qeyd edir ki, İranın Ali Ruhani başçısı Ayətullah Xomeynin varisi (əsərdə Xomeyni ona sadəcə, varis deyə müraciət edir) Hüseyin Müntəziri ağaya müraciət edərək bildirib ki, zindanında günahsız insanlar səhvən edam olunublarsa onaların  yeri hara olacaq? Cavab qısa və sadə olur: “Əlbəttə, behiştlik olacaqlar!” Və bir anlıq adama elə gəlir ki, cənnət və cəhənnəm deyilən cəfəng, uydurma məkanın bilet satanı məhz bu ağadır. Daha sonra Ayətullah Müntəziri Xomeyniyə müraciət edərək bildirir, zindandakı qız uşaqlarının edam edilməsi Quranda günah hesab olunur. Onda əmr edin qız uşaqlarının edamı dayandırılsın. O isə cavab verir ki, yox kafir kafirdir. Kafiri cinsə bölməyin özü günahdır. Bundan sonra Xomeyni göstəriş verir, zindandakı ölüm hökmü oxunmuş kafir qızların nikahı pastarlara (zindan gözətçilərinə) oxunsun. Bunla da, qoy, günah bizdən uzaq olsun. Sonra da nikahlanıb edam olunmuş qızın cənazəsi ailəsinə verilərkən onun mehriyyəsi də ailəsinə cənazənin üstündə verilsin. Mehriyyə qıza cehiz haqqı və həm də anasına südhaqqı kimi verilir. Belə bir zülmü allah qəbul etməz.

“İran Hizbullah zindanında” tarixi romanı faktlarla göstərir ki, İran islam inqilabı təsadüfdən yaranıb. Müəllif çox doğru olaraq qeyd edir inqilabın antihumanist mahiyyət daşdığını və insanı məhv etdiyini. Nəticə olaraq yenə də Asif Atanın bu sözləri ilə “Şüarlar, döyüşlər, manifestlər, yeni era  və sair kimi hadisələr mahiyyətcə dünyanı öz köhnəlik dairəsindən çıxara bilmədi. Nədir bunun səbəbi? Bunun səbəbi insansızlıqdır. Adam insanlaşmalıdır.”

  Rza Rzayev