Dünyanın bir yanında alevler, bir yanında satıcı... İşte yedi kıta 150 ülkede iklim krizlerinin etkileri

Amerika kıtasındaki rekor orman yangınları, Amazon yağmur ormanlarını yok etti ve ekosistemleri tehlikeye attı. Afrika'da dünyanın en kitlesel göçleri yaşandı. Orta Doğu susuzlukla boğuştu. Avrupa'da rekor sıcaklıklara ölümlere yol açıldı. Asya ve Pasifik ülkelerinde satıcı ve hava onaylı ana konuydu… Uluslararası Af Örgütü'nün yedi kıtada 150 ülkede değerlendirdiği “ 2024-25 Dünya İnsan Haklarının Durumu ” raporunun temalarından biri de iklim kaynaklı adaletsizliklerdi. Raporda, iklim krizi, evde yoksulluk, çatışma ve siyasi baskıdan oluşan karışımdan oluşan 2024'te tahmin edilen 110 milyon kişinin yerinden edilmiş olduğu, devletlerin parçalarını ve verdikleri parçaların kalmakta büyük oranda kırıldığı vurgulandı. 29. Taraflar İklim Konferansı (COP29) düşük gelirli ülkelerin borçların açıklanması riskine ilişkin risk içeren pinti bir finansman değişimiyle iyileştirilmesiken, Başkan Trump'ın “sondaj bebeği, delme” sloganı ve ABD'yi Paris İklimin bozulmasından çıkarmanın fosil yakıtlara bağımlı devletlerce karşılanması, durumu daha vahim hale getirildi. Türkiye'nin iklim politikasının “kritik düzeyde yetersiz” olarak değerlendirildiği raporda özet olarak yer aldı:

TR FAZLA ZARARI VERENLER CÜZİ YARDIMDA BULUNDU

• İklim değişikliği kasırgalar, hortumlar, yangınlar ve şiddetli yağışlar gibi afetleri daha şiddetli ve olası hale getirerek ölümlerin artması, yerinden edilmelere, kıtlığa ve diğer insan haklarına yol açtı.
• Bazı hükümetler, sağlıklı çevrede yaşamak da dahil olmak üzere insan haklarına zarar veren ekonomik sektörlere ve projelere yatırım yaparak, ekonomilerini büyütmeyi seçti. Yetersiz hükümet düzenlemeleri; sulama suyu, tarım ve tarım faaliyetleri, havayı kirletmesi gibi hak ihlallerini kolaylaştırdı.
• En fazla karbon emisyonu yayılan bölgelerde, iklim değişikliğinden en fazla zararlı görülen düşük gelirli ekonomilerin iklim uyum finansmanına sadece cüzi katkı bulunuyordu.
• Aktivistler ve bölümler, iklim adaleti talep ederek, ulusal veya uluslararası adalet mekanizmalarını kullandı ancak hükümetlerin her zaman kararları uygulandı. 2024'te AB'nin büyük insan hakları, pazarlama etkisi ve iklimle ilgili yeni kurallara uymasını içeren “Kurumsal Sürdürülebilirlik Özen Yükümlülüğü Yönergesi” büyük zorluklarla karşılaşsa da, BM İş Dünyası ve İnsan Hakları Rehberi İlkeleri yineleyerek insan haklarına özen göstermeye yönelik en girişimde bulundu.
• İklim değişimi; Küresel alanda yüksek enflasyon ve borç geri ödemeleri, zayıf kurumsal sistemler ve yaygın vergi kullanım işlemleri daha da arttı. Yoksulluk ve durumlarda; İklim değişikliğine bağlı kuraklık ve diğer doğal olmayan felaketlerle birleşerek, yüzlerce insanın ciddi gıda güvensizliği yaşamasına neden oldu. Gazze, Haiti ve Sudan'da kıtlık ilan edildi.
• Yenilenebilir enerjiye geçişte “kritik mineral” olarak üretilenlere talep artarak, yeni insan hakları riskleri ortaya çıktı. Önde gelen elektrikli araç üreticileri, uluslararası insan hakları standartlarını sunduklarını ve hatta kendi politikalarını uyguladıklarını dahi kanıtlayamadı.

İŞTE KITA KITA DURUM:

AFRİKA: Sudan'da dünyanın en büyük yerinden edilme krizi yaşandı

Çatışma ve iklim kaynaklı krizler, zorla yerinden edilmenin temel sebepleri bolluğu devam ettirildi ve Sudan , dünyanın en büyük yerinden edilmeyen sıcaklıkta kaldı. Kamerun, Fildişi Sahili, Madagaskar, Mali ve Nijer gibi seçenekler nedeniyle bireysel ölümler rapor edildi. Somali'de kuraklık ve satıcı topluluklara zarar verdi, yerel ekonomileri çökertti.

Bazı hükümetlerin iklim değişikliği kriziyle baş etmek için fon sağlamak, kirlenen temizleme temizlendi. Fildişi Sahili'nin iklim direncini artırması ve enerjiye geçiş için 1,3 milyar dolar. Namibya “yeşil enerji” için 10 milyar dolarlık kaynak elde etti. Güney Afrika'da iklim değişikliğinin fonu oluştu. Madagaskar'da hükümet 2030'a kadar sera emisyon emisyonlarını yüzde 28 azaltmayı taahhüt etti. Kongo , sağlığa ve değere yönelik risk nedeniyle Metssa Kongo geri dönüşüm şirketinin faaliyetini durdurdu. Senegal'de , kimyasallarla ilgili sağlık ve çevre endişesi nedeniyle Falémé nehri boyunca madencilik faaliyetleri 2027 ortasına kadar askıya alındı.

AMERİKA KITASI: Tüm kıtadaki öksürüklerle boğuştu

Orman ürünleri, yükselen deniz seviyeleri, kıyı oyunları ve satıcı bölümlerinin hizmetleri. Hükümetler, sera gazı emisyonlarını azaltma ve fosil yakıt özelliklerini belirtme sonlandırma tutarlılıklarını yerine getirmedi. Brezilya, Ekvador ve Venezuela gibi ülkeler petrol çıkarımını ve gaz yakmayı artırdı. Yüksek gelirli ve yüksek oranlı karbon salan Kanada ve ABD , enerji üreten fosil yakıtı azaltmada başarısız oldu ve yedek sera gazı yayıcıları olmayı sürdürdü. COP29'da yeterli iklim finansmanı hedefinde kapsamlını engellediler.

Amazon havzası başta olmak üzere bölgedeki yangınlar, çok büyük hassas ekosistem kaybına yol açtı ve karbon yutaklarının küresel ısınmayı engelleme bozulmasını olumsuz etkilemeye yol açtı. Arjantin, Bolivya, Brezilya, Kanada, Kolombiya, Ekvador, Paraguay, Peru ve ABD'de geniş bölgelerde ormanlar parlıyor oldu. resimlerin, bitkilerin ekosistemlerinin ve yerli halkların ilerleyici toplulukların hakları da dahil olmak üzere insan haklarındaki etkilerine müdahaleleri yetersizdi. Brezilya'nın Rio Grande do Sul'unda 2,3 milyon kişi teklif edildi ve 600 bin kişi yerinden edildi. Honduras'ta yükselen deniz seviyesi, Fonseca Körfezi'ndeki bölgelerin geçim kaynakları olumsuz olumsuzluklar.

ASYA-PASİFİK ÜLKELERİ: Satıcı ve hava yasağı ana konuydu

İklim değişiminin artırdığı aşırı hava olayları, yavaş var olan afetler ve toksik havanın ortadan kaldırılması bölgesel olarak ayrılan yol açılarak zayıf ve en fazla ötekileştirilmiş kesimleri orantısız olarak gerçekleştirilmektedir. Hindistan, Afganistan, Pakistan ve Nepal'deki satıcı ve heyelanlar bireysel ölüme sebep oldu. Bangladeş'te 500 bin kişiyi yerinden etti. Hindistan'ın başkenti Delhi'de ve Pakistan'da hava kuralları rekor seviyelerine ulaşarak, ölümlere yol açtı.

Çin'de fosil yakıt dışı kaynaklar elde edilen enerji ilk kez fosil yakıtlardan elde edilenden fazlaydı. Ancak Çin'in ülkesi dışında kömürle çalışan enerji santralleri inşa etme hızı kaygı aktarmayı sürdürdü. Büyük oranda fosil yakıtlara bağlı olan Papua Yeni Gine'deki arazilerin yüzde 30'u koruma alanı olarak ayrıldı. Güney Kore'de çığır açıcı bir mahkeme kararı, gelecek nesillerin haklarını korumak için sera emisyon emisyon hedeflerini göz önünde bulundurmalarını sağlayan harcama miktarına hükmetti. Pasifik Adaları halkları, Uluslararası Adalet Divanı'nda devletlerin iklim değişikliğiyle ilgili yükümlülüklerine ve sorumluluklarına ilişkin çalıştırmaların başlatılmasını destekledi.

Japonya'nın genişletilen sıvılaştırılmış doğalgaz üretime yatırımları, küresel çapta fosil yakıtı azaltma çabasına zarar verdi. Avustralya , kömür ve gaz üretimini azaltmayı artırmayı planladı. Yeni Zelanda'da yeni yasa korumaları yaygındı; Endonezya'da taslak enerji ürünleri, net sıfır emisyona geçişin kolaylaştırılmaması için eleştirildi. Çevre haklarını savunucuları, çalışmaları nedeniyle hedef halindeydi. Vietnam'ın hapishanede sınıflandırılması ve protesto edilmesi için üçüncü kez açlık grevine giren biri de bu kişiler arasındaydı. Kamboçya'da Doğa Ana hareketiyle bağlantılı 10 çevre aktivisti “komplo dersleri” ve “Krala hakaret” suçlarından mahkûm edildi.

AVRUPA VE ORTA ASYA: Rekor sıcaklıklar ölümlere neden oldu

Birçok ülke, insanın iklim ikliminin şiddetlendirdiği satıcı, orman yangınları ve aşırı sıcaklar gibi afetlerle boğuştu. İspanya'da şiddetli yağmurların su baskınına sebep oldu, 224 kişi öldü. Rekor sıcaklıklar, Yunanistan ve Portekiz'de ölümlere yol açtı. Almanya'nın iklim planları yetersiz, Türkiye'nin iklim politikaları ise “kritik ölçüde yetersiz”di. Hollanda iklim politikalarını sonlandırdı, Norveç yeni fosil yakıt aramalarını sürdürdü, Yunanistan doğalgaz altyapısını genişletti ve Belçika fosil yakıt teşviklerine 15,5 milyar dolar harcadı. Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'da doğal kaynakların çıkarılmasının yol açtığı zararları protesto edenler susturuldu. Dünya Bankası'nın araştırmasına göre, Özbekistan'da hava yasağı her yıl yaklaşık üç bin erken ölüme sebep oldu. Slovenya'nın daha katı emisyon limitleri uygulaması, Hırvatistan'ın 2030'a kadar yüzde 75 elektrik kesilmesi, Macaristan'da ise enerjinin artması gibi olumlu olaylar da yaşandı. AİHM'in dönüm noktası niteliğindeki bir kararla İsviçre'nin yetersiz iklim politikasının, etkili muhafazanın kırılmasına hükmetti.

ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA: Suda yaşayan en büyük sorunlardan tespit edildi

Bölge, şiddetli hava olayları, artan ve aşırı su kıtlığı gibi yavaş kırılma afetler ve diğer şiddetli kötü yönetimler de dahil olmak üzere iklim sıcaklıklarının zararlı ve yaşam tehlikesini ortadan kaldıran ışınlanmaya devam etti. Irak'ta ciddi su sıkıntısı yaşandı, hava ve su yasaklandı. Etkili olmayan atık yönetimi ve ormansızlaşma, toz fırtınalarını ve sudan bulaşan sağlık hizmetleri yoğunlaştırıldı ve öncelikle yerinden edilenler olmak üzere hassas nüfusları orantısız hizmet verdi. Ürdün'de su sıkıntısı çekti ve talebin yalnızca sayısı karşılanamadı. Kuveyt'i aşırı sıcaklar vurdu, mayısta rekor sıcaklıklar geçmişinin ortalaması 4°C ila 5°C üzerindeydi. Buna göre Kuveyt Petrol Şirketi CEO'suna ait devlete rağmen ülkenin 2035'e kadar petrol üretiminin önemli ölçüde artırılacağını açıkladı. Bahreyn , 400 yeni petrol ve 30 gaz kuyusu açarak, fosil yakıt üretimi üretimi için kredi talebinde bulundu. Global Witness'ın haziran raporu, Birleşik Arap Emirlikleri'nin COP28 ekibinin 2023'te iklim konferansına ev sahipliği yaparken, devlete ait Abu Dabi Ulusal Petrol Şirketi için fosil yakıt anlaşmaları yapılmaya devam edildiğini doğruladı. Suudi Arabistan 2025-2027 yılları arasında petrol üretimi üretmeyi planladığını açıkladı.