Trump yönetiminin ABD dış yardımlarını aniden askıya alması, dünya çapında milyonlarca insanın hayatı ve insan hakları için risk oluşturuyor. Uluslararası Af Örgütü’nün 29 Mayıs’ta yayımladığı Hayatlar Risk Altında raporuna göre, Güney Afrika’daki HIV tedavisi; Suriye’de kamplardaki binlerce kişiye sunulan bazı temel hizmetler; Yemen’de çocuklara, gebe ve emziren annelere yönelik yetersiz beslenme tedavisi gibi programların durdurulması milyonlarca insanın yaşamını tehlikeye atıyor.

Uluslararası Af Örgütü, Hayatlar Risk Altında raporunda Trump yönetiminin dış yardımları kesmesinin dünya çapında aşırı zor koşullardaki insanlara temel sağlık, gıda güvenliği, barınma, tıbbi hizmetler ve insani yardım desteği sağlayan önemli programları nasıl etkilediğini inceledi. Buna göre, çoğu çocuk ve kadın olmak üzere milyonlarca insanın hayatı risk altında. 

Programların ani ve şeffaflıktan uzak şekilde durdurulmasının, ABD’nin bağlı olduğu uluslararası insan hakları hukukunu ihlal ettiğine dikkat çeken Uluslararası Af Örgütü ABD Şubesi Hükümetle İlişkiler ve Savunuculuk Direktörü Amanda Klasing, şunları kaydetti: 

“Bu güncel kesintilerin ölçeği ve aniliği, diğer hükümetlerin ve yardım örgütlerinin kısa vadede dolduramayacağı, yaşamı tehdit eden bir boşluk yaratarak, milyonlarca insanın yaşam, sağlık ve onur haklarını ihlal ediyor. ABD hükümetinin, Amerikalıların ekonomik ihtiyaçlarını karşılamakla ABD’de artan yaşam maliyeti ve yurtdışında artan kalkınma ve insani yardım desteği arasında bir seçim yapmak zorunda olması yanlış bir ikilem. Dış yardımlar, ABD bütçesinin yaklaşık yüzde birine karşılık geliyor. Raporumuz, çok taraflı işbirliğinden bu kaotik çekilmenin gerçekte zalimce olduğunu ve Afganistan’daki kadınlar ve kız çocuklar ya da Myanmar-Tayland sınırındaki mülteciler, Haiti’de cinsel şiddetten hayatta kalan çocuklar ve krizle karşı karşıya olan diğer ötekileştirilen gruplar başta olmak üzere milyonlarca insanın hayatını ve haklarını tehlikeye attığını gösteriyor. ABD hükümeti daha iyisini yapabilir ve yapmalıdır.”

Kesintilerin küresel çapta ciddi zarara yol açtığı iki alan, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde ötekileştirilen gruplara sağlık hizmeti ve tedavi sağlayan programlar ile mültecileri ve güvenlik arayanları destekleyen programlara yönelik zorunlu kesintiler veya tamamen kapatılması.

Yaşam ve sağlık hakları ciddi tehdit altında

ABD hükümeti uzun yıllardır küresel sağlığa fon sağlayan başlıca ülke olarak HIV önleme, aşı programları, anne sağlığı, insani yardım gibi birçok alanda yatırımlar yapıyor. Başkan Trump’ın birçok ülkede yardımları aniden durdurmasından bu yana hayati önem taşıyan sağlık hizmetlerinin çoğu askıya alındı veya sonlandırıldı. Raporda, örnekler şöyle sıralanıyor:

• Guatemala’da fon kesintileri, cinsel şiddetten hayatta kalanları destekleyen programları aksattı. Tecavüz sonucu gebe kalan kız çocuklara yönelik beslenme desteği ve cinsel şiddetten hayatta kalanlara yaşamlarını yeniden kurmaları için sağlanan tıbbi, psikolojik ve hukuki destek bu programlar kapsamında. 
• Haiti’de cinsel şiddetten hayatta kalanlara -çocuklar da dahil- sağlık hizmetleri ve tecavüz sonrası hizmetler fon kaybı yaşadı. HIV finansmanındaki kesintiler kadınların, kız çocukların ve LGBTİ+’ların önleme ve tedaviye erişimini azalttı.
• Dünyanın en büyük HIV salgınının yaşandığı Güney Afrika’da, yetim ve hassas çocuklara yönelik HIV önleme ve toplumsal destek fonları sonlandırılarak, insanlar bakımdan yoksun bırakıldı.
• Suriye’de, çoğu çocuk 36 bin kişinin, IŞİD silahlı grubuyla bağlantılı oldukları varsayımıyla süresiz ve keyfi olarak gözaltında tutulduğu El Hol kampında bazı temel hizmetler askıya alındı. İlk kesintiler ambulans hizmetlerinde ve tıbbi kliniklerde yapıldı.
• Yemen’de çocuklara, gebe ve emziren annelere yetersiz beslenme tedavisi, toplumsal cinsiyete dayalı şiddetten hayatta kalanlar için güvenli sığınaklar, kolera gibi hastalıklarla mücadele eden çocuklara yönelik sağlık hizmetleri de dahil hayat kurtarıcı destek ve koruma programları kapatıldı.
• Güney Sudan’da silahlı çatışmalardan etkilenenler için rehabilitasyon hizmetleri, toplumsal cinsiyete dayalı şiddetten hayatta kalanlar için klinik hizmetler, tecavüzden hayatta kalanlar için psikolojik destek ve çocuklar için acil beslenme desteğini de içeren çok çeşitli sağlık hizmetleri sağlayan projeler durduruldu.

Güvenlik arayan insanlar dünya genelinde destekten yoksun bırakıldı

Mülteciler, sığınmacılar ve ülke içinde yerinden edilenler gibi tehlikeli zor koşullardaki insanlara temel hizmet sağlayan sığınaklara ve gruplara yönelik fon kesintilerinin yıkıcı sonuçları oldu:

• Afganistan’da ülkeye geri gönderilen veya yerinden edilen yaklaşık 120 bin Afgana barınma, gıda, hukuki destek veren ve sağlık kuruluşlarına nakillerini sağlayan 23 merkezden 12’si kapatıldı. Bazı yardım örgütleri sağlık ve su programlarını askıya aldı, bundan kadınlar ve kız çocuklar orantısız etkilendi.
• Kosta Rika’da, çoğu Nikaragua’dan gelen sığınmacılara ve mültecilere yardım eden yerel örgütler küçülmeye; gıda, barınma ve psikososyal programları kapatmaya zorlandı.
• Haiti-Dominik Cumhuriyeti sınırı boyunca, sınır dışı edilenlere destek veren hizmet sağlayıcılar, gıda, barınma ve ulaşım gibi yardımlarını kesmek zorunda bırakıldı. ABD’deki Haitililerin Geçici Koruma Statüsü süresi dolmak üzere; bu nedenle, sınır dışılardaki olası artış, küçülen destek altyapısını daha da büyük yük altına sokacak.
• Meksika’da, ABD-Meksika sınırında mahsur kalan sığınmacılara yönelik gıda, barınma ve hukuki destek durdu. Bazı barınma merkezleri ve örgütler kapatılma endişesi yaşıyor.
• Myanmar ve Tayland’da, ABD finansmanıyla yerinden edilenleri ve mültecileri destekleyen sağlık ve insani yardım programları askıya alındı veya daraltıldı. Tayland sınır kamplarındaki klinikler, iş durdurma emirlerinin ardından aniden kapatıldı ve bunun önlenebilir ölümlere yol açtığı bildirildi.

Tavsiyeler

Raporda özetle şu çağrılarda bulunuldu: 

• Trump yönetimini, kaotik ve ani fon kesintilerinin insan haklarının zarar görmesiyle sonuçlandığı programlara yönelik dış yardımları, tekrar tahsis etmeye ve gelecekteki yardımların insan hakları hukuku ve standartlarına uygun yönetilmesini sağlamaya,
• Kongre’yi, güçlü dış yardım finansmanını sürdürmeye, yönetimin yardım kesintilerini iptal yoluyla yasa kapsamına alma taleplerini reddetmeye, yardımların insan hakları ve insani yardım ilkeleriyle tutarlı sürdürülmesini ve ihtiyaca göre tahsis edilmesini sağlamaya,
• Ayrıca Trump yönetimi ve Kongre’yi, dış yardımlardaki bir değişikliğin şeffaf, etkilenen topluluklarla, sivil toplumla ve uluslararası ortaklarla istişare edilerek yapılmasını ve yasallık, gereklilik ve ayrımcılık yapmama ilkeleri de dahil uluslararası insan hakları hukuku ve standartlarına uygun olmasını sağlamak için işbirliği yapmaya,
• Yapabilecek durumdaki tüm devletleri, GSMH’larının en az yüzde 0,7’sini ayrım olmadan yurtdışı yardımlarına ayırarak, 2626 Sayılı BM Genel Kurulu Kararı ve sonrasındaki üst düzey forumlar kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırıyoruz.